​Τα ρούχα της ταπείνωσης

Ο Βασιλιάς είναι γυμνός! Από τον Μαριβό και τον Άντερσεν η δυτική μετα-μυθολογία μάς έχει ήδη προικίσει με το πρόβλημα. Τι ρούχα φοράει ο εξουσιαστής. Και πότε αποκαλύπτεται γυμνός στα μάτια μας, ό,τι και αν φοράει πάνω του. Τι γίνεται όταν αναφωνούμε «είναι γυμνός!»; Είναι η στιγμή της αποκάλυψης της ακαταλληλότητάς του.

Μα τα ρούχα της εξουσίας είναι και όλη η ιστορία της. Στρατιωτικά, τελετουργικά, με αναφορά στον Θεό-ιερουργικά, κοινά και ασήμαντα στις δημοκρατίες, εκκοσμικευμένες στολές σε κάποιες επαναστατημένες λαϊκές δημοκρατίες τής Άπω Ανατολής, αντιδυτικά και παραδοσιακά αλλού.

Η ελληνική πολιτική τάξη μετά τους συνταγματάρχες συμμορφωνόταν με την κοινή δυτική ενδυματολογία του κοινοβουλευτισμού. Αποτελούμενη από άνδρες, συνήθως φορούσε το κοστούμι, το πουκάμισο και τη γραβάτα, χειμώνα-καλοκαίρι. Ξέφευγε ενίοτε το θέρος, ο Ανδρέας εμφανιζόταν στην πρώτη Μεταπολίτευση χωρίς γραβάτα με ζιβάγκο, μα σύντομα επέστρεψε στον κανόνα. Ο Τρίτσης, κομψός, πού και πού έβγαινε από το κάδρο, με μια νότα μικρής διαφοροποίησης, το μπουφάν κρεμαστό. Αλλά τις ώρες της σχόλης, όχι την ώρα της πολιτικής εκπροσώπησης.

Τι σημαίνει όμως αυτή η κουστουμαρισμένη συμβατική ενδυμασία της μακράς Ματαπολίτευσης; Αφιέρωση στον δυτικό-ευρωπαϊκό κανόνα· μα κυρίως σημαίνει να δίνεις χώρο στη δημοκρατία και χώρο στον πολίτη. Χώρο στην κριτική. Όταν ντύνεσαι συμβατικά, δεν σέβεσαι μόνον τους θεσμούς και εκείνους που εκπροσωπείς (οι κανόνες συμβίωσης ακόμα και στις φιλελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες του ατομικισμού οργανώνουν αντιστοιχίες μεταξύ ενδυμασίας και περιστάσεων-θεσμών), αλλά φτιάχνεις το διάκενο ανάμεσα σε εσένα και σε αυτούς που σε κρίνουν. Όταν ντύνεσαι συμβατικά, επιτρέπεις να κριθεί ο λόγος σου και η πολιτική σου πράξη.

Από το 2015 μάς κυβερνούν άνθρωποι που αρνούνται να κριθούν με αυτούς τους όρους. Αρνούνται στους πολίτες να τους κρίνουν για λόγους και πράξεις, αλλά επιζητούν την υποταγή τους ή/και τη συναισθηματική δέσμευση σε κάποια ηθική και ιστορική ταυτότητα. Χειρίζονται τα γεγονότα που προκαλούν οι ίδιοι, ή που επισυμβαίνουν, μέσα από μια συνεχή στρέβλωση: τα ανακατευθύνουν κάπου αλλού. Ποτέ στο πεδίο της δημοκρατικής κριτικής αποτίμησης.

Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται φυσικά ο Πρωθυπουργός που αρνείται να συμμορφωθεί με τη συμβατική γραβάτα, αλλά αναβαθμίζει συνεχώς την ποιότητα των κοστουμιών του. Μαζί με άλλους υπουργούς του, ουκ ολίγες φορές πόζαρε με σκούρα κοστούμια ομοιόμορφα και λευκά πουκάμισα, ειδικά στην πραξικοπηματική περίοδο του πρώτου εξαμήνου του 2015, φτιάχνοντας έναν κώδικα ελεγχόμενης αντισυμβατικότητας. Ουκ ολίγοι παρατήρησαν πάντως την υφολογική εγγύτητα με τις κυβερνήσεις Αχμαντινετζάντ του Ιράν, όπου οι λαϊκοί ήταν μέλη μιας κυβέρνησης του θεοκρατικού καθεστώτος, μιας σκληρής αντισημιτικής (πρωτίστως) και αντιδυτικής εξουσίας που υπενθύμιζε ότι από πίσω τους υπήρχε ένα συμβούλιο μουλάδων, θρησκευτικών ηγετών. Βιτρίνες του θεού, χωρίς γραβάτες.

Ο Πρωθυπουργός υποσχόταν ότι δεν θα σεβαστεί τη συμβατικότητα των άλλων, των ξένων. Αλλά με μέτρο, σαν άσκηση, σαν δώρο στους υπηκόους του. Θα έβλεπαν πάντα τον ανυπότακτο Έλληνα να ζητάει πίσω τα λεφτά μας (αφού, ως γνωστόν, μας χρωστάνε), στην πραγματικότητα να ζητιανεύει αγραβάτωτος-ανυπότακτος σε κάτι που απλά καλύπτει τον λαιμό. Επίσημες ανακοινώσεις του Μεγάρου Μαξίμου τον περιγράφουν να λούζεται στα μαρτυρικά νερά της Μακρονήσου, με ελαστική στολή υποθέτουμε, ασκώντας το ευγενές άθλημα του ψαροντούφεκου. Με έναν αυτοτραυματισμό ασαφή αλλά βαθιά ανθρώπινο. Της αδεξιότητας και της εκμάθησης ποινή. Ανθρώπινο, τόσο ανθρώπινο.

Από δίπλα ένας δαιμόνιος υποτίθεται κοσμοπολίτης υπουργός Οικονομικών, σε μια μετροσέξουαλ εντροπία, ένα ντελίριο εξυπνάδας και σχεδίων οικειοθελούς υποταγής των δανειστών στην παράδοξη ανδρική και υπονομευμένα ανδροπρεπή ομορφιά του. Λουλουδένια πουκάμισα, βραχιολάκια, τζάκετ δερμάτινα για τη μηχανή ή και όχι, ένα σακάκι μαύρο και ωραίο με χαρακτηριστική κόκκινη ρίγα μεγάλου οίκου. Μπορούσε ένας τέτοιος υπο-χίπστερ, ένας παίκτης των «σημείων» και ένας λάτρης της επιμέλειας εαυτού, δηλαδή ένας τόσο Δυτικός ατομικιστής, να προκαλέσει χρεοκοπία και να φέρει την Ελλάδα στη συνθήκη της δραχμής; Δεν μπορούσε, έλεγαν τα ρούχα του, και μπορούσε, σχεδόν τα κατάφερε, επειδή τα φορούσε. Αδέσμευτος από ενδυματολογικούς κώδικες, έσπαγε όλους τους πολιτικούς κώδικες, μέχρι και τους βασικούς κανόνες της οικονομίας. Στο μυαλό του και κατόπιν στη ζωή μας.

Μα και ο υπερκουστουμαρισμένος κύριος Κατρούγκαλος, ο κύριος με τα φαντεζί ποσέτ, με καμένα από το βραστό νερό πόδια και σαγιονάρες, με λευκά σύνολα ή άλλα χρώματα, είναι overdressed. Συνεχώς και μονίμως overdressed. Όπως ένας κλόουν. Μην το ξεχνάμε, ο κλόουν είναι καρικατούρα και όχι ετερότητα. Υπερτονισμένα σε αυτόν όλα τα υλικά της συμβατικής ένδυσης και τα μορφολογικά στοιχεία του προσώπου.

Ο υπουργός Υγείας στη Βουλή ντύνεται απλά, στον αστερισμό της λαϊκότητας, αλλά μεταμορφώνεται σε ανύποπτες στιγμές. Εκεί το νέο ρούχο τον σέρνει στο χειρουργείο, φοράει την στολή και πιάνει το νυστέρι. Ποζάρει με τον αναισθησιολόγο φίλο του, εκείνον με το ανησυχητικό βλέμμα.

Ο υπουργός Εθνικής Άμυνας μεταμφιέζεται σε κάθε μετάβασή του σε στρατιωτική μονάδα. Έχει εκδώσει για τον εαυτό του ειδική απόφαση που του επιτρέπει να ενδύεται όλη την γκάμα του στρατεύματος καθώς και διακριτικά ικανοτήτων και ανδρείας που δεν διαθέτει. Ο άναξ παραδοσιακά μπορούσε να το κάνει, συνήθως μάλιστα είχε εκπαιδευτεί και δοκιμαστεί στη στρατιωτική ζωή και πειθαρχία. Μα ναι, φτάσαμε να μιλάμε για έναν δημοκρατικά εκλεγμένο βουλευτή, αρχηγό ενός μικρού κόμματος, με όρους μοναρχίας.

Η Ρένα Δούρου, που κατά τα άλλα είναι η λιγότερο αμετροεπής πτυχή της εξουσίας και εν γένει αυτοπροστατεύεται από την υπερβολική ταύτιση με την κυβέρνηση του κόμματός της, έχει ασκήσει το παιχνίδι εξουσίας της μεταμφίεσης και εντέλει το έφερε στα όρια του. Άθελά της ίσως. Με smoky look ολικής καταστροφής το καλοκαίρι στις πυρκαγιές, θύμιζε τον Στιβ Μακ Κουίν στον Πύργο της Κολάσεως. Ως διευθύντρια κάποιας παιδούπολης της Βασιλίσσης, εντεταλμένη του παιδαγωγικού αντικομουνισμού της Φρειδερίκης με μια νότα από Τασώ Καββαδία, να σεμνύεται ενημερωτικά μπροστά στην καταστροφή της βροχής, της κακής δόμησης αλλά και της απουσίας έγκαιρης προετοιμασίας, που είναι της αρμοδιότητάς της.

Ο αντιπεριφερειάρχης της, κύριος Καραμέρος, ολοκλήρωσε τον κύκλο των μεταμφιεσμένων. Εμφανίστηκε στη λαϊκιστική εκπομπή της ψυχοπονιάρικης Ελλάδας του κυρίου Αυτιά, μεταμφιεσμένος σε σχολικό τροχονόμο. Ή σε πυροσβέστη. Ή σε διασώστη. Σε εμπλεκόμενο και δρώντα στην αναζήτηση νεκρών. Την ώρα ακριβώς που κάποιοι πραγματικοί εργαζόμενοι, διασώστες, ανακάλυπταν έναν ακόμη νεκρό στην καταφρονεμένη (και) από την αριστερή εξουσία Μάνδρα, έλεγε λέξεις, αλλά πάνω απ’ όλα φορούσε απαστράπτον τζάκετ υψηλής ορατότητας.

Κανένας χώρος για κριτική, καρναβαλικό παιχνίδι δίχως τέλος, προσωπικά ναρκισσιστικά στοιχήματα στα όρια της ψυχοπαθολογίας, εντέλει περιφρόνηση των συναισθημάτων μέσω εμπλοκής και υπερφόρτωσης της σημειολογίας. Ντυμένοι, γυμνοί, υπερστολισμένοι, γκροτέσκοι και άφοβοι μπροστά στο γελοίο, με βαθιά σκληρότητα, μας ταπεινώνουν εξουσιαστικά με τα ρούχα τους.