Τα τρίχρονα στα θρανία [2]

[ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ]

Στα σχολεία στη Γαλλία υπάρχει υπηρεσία φύλαξης των παιδιών που προσφέρεται σε χαμηλή τιμή από τον Δήμο, τα λεγόμενα accueil de loisirs. Ανιματέρ από τον δήμο απασχολούν με ευχάριστες δραστηριότητες και εκδρομές τα παιδιά, στον χώρο του σχολείου και όλες τις ώρες που το σχολείο είναι κανονικά κλειστό. Δηλαδή: το πρωί από τις 7:30 και το απόγευμα από τις 4:15 μέχρι τις 6:30, τις Τετάρτες το απόγευμα και στις διακοπές. Υπάρχουν παιδιά (και όχι λίγα) που μένουν στο σχολείο δώδεκα ώρες την ημέρα και περνάνε και ένα μέρος των διακοπών τους εκεί. Στη Γαλλία, οι γυναίκες σπάνια δέχονται να κρατήσουν στο σπίτι τα παιδιά, δουλεύουν κανονικά. Μάλιστα μου έχει τύχει να γνωρίσω εγκύους που, ενώ είχαν το δικαίωμα να πάρουν άδεια νωρίτερα, προτίμησαν να δουλεύουν μέχρι τον έβδομο μήνα επειδή ένιωθαν καλά. Οι άντρες ασχολούνται αρκετά με τα παιδιά, αλλά ούτε κι αυτοί διακόπτουν την καριέρα τους για να μείνουν στο σπίτι μαζί τους. Γενικά δεν δείχνουν να ανησυχούν που τα παιδιά μένουν πολλές ώρες στο σχολείο, και μάλιστα η αντίδραση των παιδιών με το accueil de loisirs τους επιβεβαιώνει: το λατρεύουν.

Ως γονιός, από τη μια χαίρομαι που υπάρχουν οι υποδομές κράτησης του παιδιού, ειδικά για εμάς που οι δικοί μας γονείς ζουν μακριά, από την άλλη στενοχωριέμαι να το βάλω να κάτσει πολλές μέρες και ώρες σε χώρο εκτός σπιτιού. Θέλω να μεγαλώνει μαζί μας και όχι απλώς να απασχολείται δημιουργικά και να μαθαίνει πράγματα. Εξάλλου, η μάθηση δεν είναι ποτέ γραμμική, παίρνει πολλές μορφές και περνά μέσα από πάμπολλα εργαλεία, υλικά ή και νοητικά. Στους παιδικούς σταθμούς, αν και τα παιδιά συνηθίζουν τη συλλογικότητα, αντιμετωπίζονται πολύ ελαστικά και οικογενειακά από τις παιδαγωγούς. Υπάρχουν κανόνες μεν, αλλά αν ένα παιδί τούς παραβεί δεν μπαίνει (ασφαλώς) τιμωρία, ούτε και το μαλώνουν, αλλά του εξηγούν γιατί δεν πρέπει να κάνει αυτό που έκανε.

Στο σχολείο μπαίνουμε σε άλλη κατηγορία, αυτή της ευθύνης. Οι κανόνες διδάσκονται στην αρχή της χρονιάς, σε παιδιά που συχνά δεν καταλαβαίνουν ακόμα τι θα πει «κανόνας» (είναι τριών χρονών). Όποιο παιδί τούς παραβαίνει, το μαλώνουν απαλά και μπαίνει μια μικρή τιμωρία, κάθεται δηλαδή σε ένα καρεκλάκι για λίγα λεπτά για να σκεφτεί αυτό που έκανε. Διδάσκεται λοιπόν στο παιδί ότι πλέον έχει ευθύνες, πρέπει να κινείται σε ένα πλαίσιο που δεν μπορεί να το παραβαίνει. Από παιδαγωγική πλευρά, το πλαίσιο είναι απολύτως θεμιτό. Παρέχει στο παιδί την ασφάλεια που χρειάζεται για να μπορεί να αναπτυχθεί νοητικά, κοινωνικά και συναισθηματικά, χωρίς το χάος να αποσπά την προσοχή και την ενέργειά του. Επίσης δεν γίνεται να μην υπάρχουν στη δημόσια εκπαίδευση, με 25 παιδιά για κάθε εκπαιδευτικό, αυστηροί κανόνες ώστε να τον διευκολύνουν να κάνει τη δουλειά του.

Όμως, παρά το ότι τα γνωρίζω καλά όλα αυτά —η πρώτη μου ιδιότητα είναι εκπαιδευτικός και μάλιστα έχω εμβαθύνει επαγγελματικά σε θέματα παιδαγωγικής—, αυτή η μικρή απομόνωση του παιδιού που έχει παραβεί κάποιον κανόνα, με ενόχλησε. Το παιδί δεν γνωρίζει τι είναι κανόνας όταν φτάνει στο σχολείο, αλλά, ακόμα και αν το γνωρίζει, θέλει μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους του ενήλικα, με αδιάκοπες εξηγήσεις, για να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή να εσωτερικεύσει το παιδί τους λόγους που δεν πρέπει να παραβαίνει τον κανόνα. Και, κυρίως, αυτή η «απομόνωση» μου φαίνεται πολύ ταπεινωτική για κάποιον, ειδικά όταν αυτός δεν έχει καταλάβει τι δεν έκανε σωστά.

Στη Γαλλία αυτό δεν σοκάρει κανέναν. Ρώτησα μια γνωστή μου παιδοψυχίατρο και γύρισε την ερώτηση σε εμένα, γιατί με σοκάρει: όλο αυτό τής φαινόταν εντελώς φυσιολογικό. Πήρα και δεύτερη γνώμη από ειδικό, και μας εξήγησε ότι οι τιμωρίες μπαίνουν συνήθως στην αρχή της σχολικής χρονιάς, μέχρι τα παιδιά να κατανοήσουν τους κανόνες, και από τη μέση της χρονιάς και μετά όλα κυλάνε ρολόι. Επειδή όμως ο Άρης κάποια στιγμή έχασε την όρεξή του να πηγαίνει σχολείο, ανησύχησα και ζητήσαμε ραντεβού με τους εκπαιδευτικούς της τάξης του. Ευτυχώς ο διευθυντής (που είναι και δάσκαλός του τις τρεις από τις πέντε μέρες) μου είπε τη μαγική φράση: ο στόχος μας είναι, στο τέλος της χρονιάς, τα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο.

Έχοντας ασχοληθεί με θέματα εκπαίδευσης και μάθησης σε μεγάλο βάθος, δεν υπάρχει άλλη φράση που μπορεί να μου δημιουργήσει συντονισμένα ανακούφιση από την ανησυχία και ενεργό ευχαρίστηση. Μπορεί ο εκπαιδευτικός στόχος της πρώτης χρονιάς του νηπιαγωγείου να είναι όπως μου είπε ο διευθυντής, να μάθουν τα παιδιά την επεξεργασία του αριθμού τρία, δηλαδή την αντιστοιχία του αριθμού με την ποσότητα και το μέτρημα σε συλλογές με τρία αντικείμενα, αλλά ομολογώ ότι οι επιμέρους γνωστικοί στόχοι δεν με πολυενδιέφεραν. Ναι, υπάρχουν γονείς που ανησυχούν αν το παιδί σχεδιάζει σωστά τους κύκλους στο σχολείο, αν κάνουν αρκετές δραστηριότητες με αριθμούς, μέχρι πού ξέρει να μετράει κλπ. Αλλά προσωπικά μπορώ να πω ότι δεν με απασχολούν τέτοιου είδους ερωτήσεις, έχω εμπιστοσύνη σε όλους τους συναδέρφους σε αυτόν τον τομέα.

Άλλο με απασχολεί:

Η μάθηση είναι ένα περίεργο πράγμα που έρχεται όταν έχεις δημιουργήσει τις συνθήκες για να έρθει. Μία από τις προϋποθέσεις είναι να νιώθει ασφάλεια το παιδί στο σχολείο. Η μάθηση είναι ένα «βίαιο» φαινόμενο που έρχεται να αποσταθεροποιήσει και να ξεβολέψει όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Δεν του επιτρέπεις να εισχωρήσει αν δεν νιώθεις ασφάλεια, αν δεν είσαι χαρούμενος και ισορροπημένος στο περιβάλλον σου. Γι’ αυτό με καθησύχασε η μαγική φράση του διευθυντή. Η αγάπη για το σχολείο και για το γνωστικό αντικείμενο είναι το μυστικό για επιτυχημένη, λειτουργική, στέρεη μάθηση από τις μικρές ηλικίες.