Το τέρας μέσα μας

Η ερώτηση που κάνουμε όλοι μας όταν τελειώνουμε ένα βιβλίο είναι, «Μου άρεσε αυτό που διάβασα;» Εκεί καταλήγουν όλα, ό,τι κι αν λένε οι άλλοι, εκείνοι που μας το πρότειναν, μας το δάνεισαν, το εξήραν με  διθυραμβικές κριτικές ή το έθαψαν. Εγώ κάνω πάντα και μία άλλη ερώτηση: «Μου είπε κάτι αυτό που διάβασα; Θα το θυμάμαι σε ένα μήνα, ένα χρόνο, σε δέκα;» Τα βιβλία της Έλενας Χουσνή ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία. Από τη Χρυσή Εκδίκηση και τα κυκλώματα λαθρεμπορίας χρυσού (πρόσφατο το παράδειγμα γνωστού «χρυσοχόου») και το Παιδί με τη ριγέ μπλούζα και τα κυκλώματα παιδεραστίας μέχρι τις Καταραμένες Πολιτείες και το μαρτυρικό ταξίδι των λεπρών στην Ελλάδα, η Έλενα έχει πάντοτε κάτι να πει. Ανήκει σ’ αυτή την πάστα συγγραφέων που γράφουν για να μας προβληματίσουν.

Γι’ αυτό και, όταν μου έκανε την τιμή να μου στείλει να διαβάσω πρώτη την Κλίμακα F —το νέο της βιβλίο—, ήμουν σίγουρη ότι θα διάβαζα κάτι που θα θυμόμουν για καιρό. Βέβαια, αυτό που με εξέπληξε είναι το πότε προλαβαίνει και γράφει αυτή η κοπέλα. Πριν λίγους μήνες παρουσίασα τις Καταραμένες Πολιτείες, μου φαίνεται σαν χθες!

Η Κλίμακα F, που κυκλοφορεί επίσης από τις Εκδόσεις Κύφαντα, είναι πάνω από όλα ένα αμιγώς πολιτικό θρίλερ, σκληρό, σκοτεινό, ανελέητο. Είναι ένα βιβλίο για τα χαμένα όνειρα και τις νεκρές ελπίδες μιας ολόκληρης γενιάς αλλά και των γενεών που θα έρθουν, για τις υποσχέσεις που αθετήθηκαν τόσο πολλές φορές. Είναι ένα βιβλίο για το τέρας που κρύβουμε όλοι μέσα μας, ένα τέρας που αρέσκεται να χειραγωγείται, που ψάχνει ευκαιρία ν’ αναδυθεί, που αποδεικνύεται τόσο ευκολόπιστο, που γίνεται μαριονέτα στα χέρια όσων κινούν τα νήματα. Και όλα αυτά συμβαίνουν εδώ, στην Ελλάδα, όχι σε κάποιο τριτοκοσμικό κρατίδιο της Αφρικής. Και αυτό είναι που πονάει περισσότερο. Η Έλενα περιγράφει ένα δυστοπικό μέλλον που όμως βρίσκεται ήδη εδώ, δίπλα μας, και όσο κι αν προσπαθούμε να πιστέψουμε πως τίποτα δεν θα συμβεί, πως στο τέλος όλα θα πάνε καλά, το Κακό έχει ήδη νικήσει και εμείς εθελοτυφλούμε.

Ξέρεις ποιο είναι το καλύτερο; Να μάθεις να μην περιμένεις τίποτα. Να μάθεις να μην ελπίζεις. Να μάθεις να μην τους ακούς. Ποιοι ηγέτες; Ποιοι αρχηγοί; Ποιοι πολιτικοί; Η μάνα μου ξέρει καλύτερα να σου πει τι συμβαίνει στον κόσμο. Αυτοί δεν ξέρουν. Αυτοί δε θέλουν να ξέρουν. Έχουν ξεχάσει να μιλάνε στον κόσμο γιατί απέναντί τους δεν βλέπουν ανθρώπους, βλέπουν κάμερες. Βλέπουν τον εαυτό τους στο μόνιτορ και τους νοιάζει αν είναι ίσια η γραβάτα και αν έχει ζάρες το σακάκι. Α, ξέχασα, τώρα δε φορούν σακάκια. Τώρα αλλάξανε στολή για να είναι πιο κοντά στο λαό. Χα! Ξέρεις τι σκέφτομαι κάθε φορά που τους βλέπω; Ότι είναι σαν τις γάζες πάνω στην πληγή. Τόσο αποστειρωμένες, τόσο καθαρές, μέσα σε συσκευασία. Κι εμείς είμαστε η πληγή. Και πρέπει ν’ ακουμπήσουν πάνω μας για να ματώσουν κι αυτοί λίγο. Αλλά δεν το κάνουν. Θέλουν να μείνουν αποστειρωμένοι. Απλά βγάζουν το σακάκι.

Η Κλίμακα F καταπιάνεται με ένα πρόβλημα που γιγαντώνεται παγκοσμίως, την άνοδο της Ακροδεξιάς (και της Ακροαριστεράς, τα άκρα είναι πάντα ίδια) και το έδαφος που κερδίζει καθημερινά. Και, ναι, φταίμε εμείς. Με τον άλφα ή το βήτα τρόπο, φταίμε εμείς. Φταίμε γιατί επαναπαυτήκαμε, γιατί κλείσαμε τα μάτια στο πρόβλημα που έφτασε πια στην πόρτα μας και απαιτεί να μπει μέσα.

Πολιτικές ελίτ, ΜΜΕ, Τράπεζες και τεχνοκράτες σε αγαστή συνεργασία. Οι κυβερνήσεις έχουν γίνει υποχείριά τους. Τους έχουν εκχωρήσει ουσιαστικά την αποφασιστική αρμοδιότητα. Πες μου, ποια κυβέρνηση χαράσσει πολιτική; Η δική μας; Όχι βέβαια. Πες μου, πόσο συχνά ακούει ο πολίτης ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει γιατί υπάρχουν περιοριστικοί όροι, ή απαγορεύεται, ή έχουμε αναλάβει δεσμεύσεις για το ένα ή το άλλο; Είμαστε σε διατεταγμένη πορεία προς την υποδούλωση για να μη σου πω ένα βήμα μετά. Και από την άλλη έχεις αυτούς… τους ακροδεξιούς, νεοφασίστες, νεολαϊκιστές όπως θες πες τους. Που μπορούν να μιλούν χωρίς να υπολογίζουν το πολιτικό κόστος. Που αυτοπροσδιορίζονται ως εχθροί των συστημικών κομμάτων ακόμη και όταν είναι μέσα στο κοινοβούλιο. Που μπορούν να ψηφίζουν ενάντια σε κάθε αντιλαϊκό μέτρο όταν οι πολίτες σε κάθε τέτοια ψηφοφορία κρατούν την ανάσα τους και λένε «ας βρεθούν Θεέ μου μερικοί που θα έχουν το κουράγιο να μην τα ψηφίσουν». Αλλά πάντα τα ψηφίζουν, εκτός από ελάχιστους. Και βέβαια εκτός από αυτούς. […] Δεν έχουμε γυρισμό. Οι νέοι ειδικά έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου. Θεωρούν ότι ζούμε σε δικτατορία. Υπό μία έννοια έχουν δίκιο. Αλλά τι ξέρουν από δικτατορίες αυτά τα παιδιά; Αν προσπαθήσεις να τους εξηγήσεις, σε ονοματίζουν εχθρό και προπαγανδιστή. Προδότη και δωσίλογο. Έχουμε χωριστεί σε εθνολάτρεις και προδότες. Ο διχασμός είναι βαθύς σε ένταση και ρηχός σε επιχειρήματα. Και δεν υπάρχει χειρότερος εμφύλιος από αυτόν που θα στηριχθεί σε τέτοια βάση. Γιατί θα είναι ανελέητος.

Όμως πάνω απ’ όλα η Κλίμακα F μιλά για συμφέροντα που βρίσκονται πίσω από όλα όσα συμβαίνουν. Γιατί τα πράγματα δεν είναι αυτά που φαίνονται, ποτέ δεν είναι αυτά που φαίνονται. Δεν είναι οι ανεγκέφαλοι νεοναζί με το ξυρισμένο κεφάλι και τον αγκυλωτό σταυρό τατουάζ στο μπράτσο, που φωνάζουν «Χάιλ Χίτλερ» και γράφουν ανορθόγραφα αποφθέγματα του Γκέμπελς στον λογαριασμό τους στο Facebook.  Δεν είναι οι μπαχαλάκηδες που καίνε κάθε Σαββατοκύριακο τα Εξάρχεια, φορώντας μπλούζες του Τσε, που κάνουν και τρίζουν τα κόκαλα του Μπακούνιν με τα κατορθώματά τους. Είναι αυτοί που δεν φαίνονται, αυτοί που τους οργανώνουν, τα συμφέροντα. Όσο κι αν ακούγεται κλισέ, όλα γι’ αυτά γίνονται. Το πρώτο πράγμα που μου ήρθε στο μυαλό καθώς διάβαζα το βιβλίο είναι οι στίχοι του Μάνου Ελευθερίου: «Και στα υπόγεια ζάρια τους αιώνες, παιχνίδι παίζουν οι αργυραμοιβοί».

«Τι κάνουμε;» Είναι αποφασισμένος να απαντήσει στα ερωτήματά του.

«Κινούμε λίγο τον κόσμο. Όταν αρχίζει να χάνει την ισορροπία του».

«Την ισορροπία των λίγων».

«Μη γίνεσαι αφελής. Πάντα την ισορροπία οι λίγοι την επιλέγουν. Στα μέτρα τους».

«Δεν έχει σημασία λοιπόν ποιοι είναι αυτοί;»

«Βεβαίως και έχει. Υπάρχουν πολλές ολιγαρχίες. Υπαρκτές και εν δυνάμει. Το ζήτημα είναι να επιλέξεις με ποια θα πας».

«Ποια ολιγαρχία επιλέξαμε εμείς;»

«Την πιο παλιά. Αυτή που έχει επιβιώσει από… όλα. Αυτή που ξέρει πότε ο κόσμος πρέπει να αλλάξει και τον αλλάζει».

Θα μπορούσα να αναλωθώ και να γράψω για τους ζωντανούς χαρακτήρες, τη στρωτή μεστή γραφή, τα μικρά ευανάγνωστα κεφάλαια. Επέλεξα να μιλήσω γι’ αυτά που μου άφησε το βιβλίο της γιατί η Έλενα κατάφερε κάτι σπουδαίο: έγραψε αυτό που ζητάει να γραφτεί και δεν έγραψε μόνο και μόνο για να γράψει.

[ Φωτογραφία συγγραφέως: Ελεάννα Κωνσταντάκη (λεπτ.) ]