Thomas Billhardt

Τον Τόμας Μπίλχαρτ μάλλον δεν τον ξέρετε, δεν είναι γνωστός έξω από τη χώρα του. Η χώρα του δεν υπάρχει καν πλέον, ήταν η Ανατολική Γερμανία. Ο Μπίλχαρτ ήταν ο επίσημος φωτογράφος του κομουνιστικού καθεστώτος εκεί. Αυτός που απαθανάτισε τα περίφημα φιλιά του Χόνεκερ με τον Μπρέζνιεφ και τον Γκορμπατσόφ — σίγουρα ξεχνάω κάποιους, γιατί ο Χόνεκερ τους φίλαγε όλους. Έκανε και άλλα — έκανε «στρατευμένη» φωτογραφία, φωτογραφία προπαγάνδας. Τραβούσε τα ίδια που φωτογράφιζαν και επί Χίτλερ: ξανθιές γλυκές μανούλες με όμορφα παιδάκια έξω από καινούριους παιδικούς σταθμούς, έργα επί έργων, τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, και μια πόλη σφύζουσα — το Ανατολικό Βερολίνο. Όπως εδώ, μια φωτογραφία «δρόμου», όπου το ζευγάρι κοιτάζει —όλως τυχαίως— μια αφίσα που καταγγέλλει τον πόλεμο του Βιετνάμ. Και γιατί εγώ που έζησα εκεί το ’87 δεν τα είδα όλα αυτά, και είδα μόνο ισοπεδωμένους ανθρώπους, μαρασμό και θλίψη ανείπωτη; Ποιος από τους δυο μας λέει την αλήθεια; Μπορεί και κανείς. Γιατί δεν υπάρχει αλήθεια στη φωτογραφία, μόνο ματιά υπάρχει: οπτική γωνία. Η «αντικειμενική καταγραφή», το «ντοκουμέντο», είναι μια απάτη. Σηκώνεις τη μηχανή, πατάς το κουμπί, και αυτό που βγαίνει φαίνεται σαν καθρέφτης της πραγματικότητας, αλλά μόνο αυτό δεν είναι — είναι ήδη κάτι άλλο. Και η ρεαλιστική αληθοφάνεια της φωτογραφίας είναι το όπλο για να χειραγωγήσεις τον κόσμο, πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των τυράννων κάθε λογής.

Πέρσι τέτοιο καιρό, ο Μπίλχαρτ έκανε έκθεση στο Βερολίνο. Ήμουν εκεί. Μίλησε και λίγο, κάπως απολογητικά. «Δεν μπορούσα να κάνω κάτι άλλο», «Κρατούσαν την οικογένεια μου». Μπορεί να ήταν κι έτσι. Γύρω στους τοίχους της γκαλερί, λίγες φωτογραφίες του από το Βιετνάμ και τη Νικαράγουα, οι ξανθές μανούλες που λέγαμε, τα σοσιαλιστικά επιτεύγματα, τα φιλιά. Μια ιδεατή Ανατολική Γερμανία που δεν υπήρξε ποτέ. Μελαγχολικά ήταν.