Το τζαμί στην οδό Τεσβίκιε

Παρόλο που η επικαιρότητα της Τουρκίας ουσιαστικά σε προκαλεί να γράψεις για μια ακόμη φορά για τις ασφυκτικές συνθήκες που επικρατούν και για την επικείμενη καταστροφή που απορρέει από τις πράξεις των κρατούντων, αποφάσισα σήμερα να μην το συνεχίσω. Άλλωστε έχω γράψει αρκετά το τελευταίο διάστημα για δυσάρεστα γεγονότα, οπότε είπα να επανέλθω στην εξιστόρηση της καθημερινότητας…

Περπατώντας κάθε μέρα προς το γραφείο μου, περνάω μπροστά από το τζαμί που βρίσκεται επί της οδού Τεσβίκιε, λίγο πριν φτάσει κανείς στα Ράλλεια Διαμερίσματα (θα πούμε και γι’ αυτά κάποια στιγμή). Το συγκεκριμένο τζαμί είναι ουσιαστικά το μοναδικό στο Νισάντασι, παρόλο που υπάρχει κι ένα μικρό σε ένα δρόμο πίσω από το πανεπιστήμιο όπου εργάζομαι. Μάλλον η περιοχή παραείναι δυτικοποιημένη για να τολμήσει κάποιος να αποφασίσει να φτιάξει κι άλλο.

Το τζαμί αυτό έχει καταγραφεί ως ο τόπος όπου τελούνται κηδείες σημαντικών προσώπων, αλλά απέκτησε μία σχεδόν μυθική διάσταση από τη στιγμή που το χρησιμοποίησε ο Παμούκ στο «Μουσείο της Αθωότητας». Εκεί, ο ήρωας του μυθιστορήματος περιγράφει την αυλή του τζαμιού και το ότι η μητέρα του έβλεπε από το παράθυρό της όλες τις σημαντικές κηδείες που λάμβαναν χώρα. Αυτή είναι μια πραγματική εικόνα, διότι μία από τις ιδιοκτησίες της οικογένειας Παμούκ είναι στο νπαράλληλο δρόμο από την πίσω πλευρά του τζαμιού· και είναι εκεί που, αν δεν κάνω λάθος, μεγάλωσε ο συγγραφέας.

Υποθέτω ότι έχει γίνει αντιληπτή η απόσταση που με χωρίζει από οτιδήποτε έχει να κάνει με τη θρησκεία, οποιαδήποτε θρησκεία (ίσως να κάνω μία παραχώρηση για τη λατρεία του Ιπτάμενου Μακαρονοτέρατος, αλλά αυτό είναι άλλη κουβέντα). Δεν έχω επισκεφτεί το Μπλε Τζαμί, ενώ και στην Αγία Σοφία έχω πάει μονάχα μία φορά. Φυσικά η Αγία Σοφία είναι κάτι ξεχωριστό, κάτι διαφορετικό, όπως και να το κάνεις. Η αδιαφορία μου με τα τζαμιά αφορά κυρίως το γεγονός ότι δεν βρίσκω κάτι ενδιαφέρον να δω μέσα σε αυτά. Είναι άδεια. Αντιθέτως, έχω επισκεφτεί διάφορες εκκλησίες, βουδιστικούς ναούς και συναγωγές, είτε για να ακούσω μουσική είτε για να απολαύσω ένα έργο τέχνης.

Έτυχε όμως πριν από καιρό να πάω σε μία κηδεία που γινόταν στο τζαμί αυτό και εντυπωσιάστηκα από τον λιτό και απέριττο τρόπο με τον οποίο τελούνται οι κηδείες εδώ. Ουδεμία υποψία εντυπωσιασμού και φανφαρονισμού. Το μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας το ανέλαβε ο δήμος του Σίσλι. Έτσι κι αλλιώς όμως τα γραφεία κηδειών είναι λίγα εδώ πέρα.

Γενικά παρατηρώ στην Πόλη τους ανθρώπους που τρέχουν να προσευχηθούν μόλις ακούν τον μουεζίνη να τους καλεί. Ομολογώ ότι αυτός ο μουεζίνης, στο τζαμί επί της οδού Τεσβίκιε, δεν είναι τόσο φάλτσος όσο άλλοι. Είναι κι αυτό μία ταξική πραγματικότητα: στο Νισάντασι, όπου ζει η καλή κοινωνία (που συνήθως δεν θρησκεύεται κιόλας), ο μουεζίνης οφείλει τουλάχιστον να μην είναι ενοχλητικός. Επίσης, αρκετοί από τους φοιτητές μας φεύγουν και χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο τζαμί για να προσευχηθούν στη μεγάλη προσευχή της Παρασκευής.

Έτσι το τζαμί της οδού Τεσβίκιε είναι ενταγμένο και στη δική μου πραγματικότητα, δίχως να έχω πατήσει το πόδι μου μέσα ούτε μία φορά. Άλλες φορές παρατηρώ και τις διαφορετικές χρήσεις που έχει ο χώρος μπροστά από το τζαμί, το προαύλιό του, εκεί όπου μικρά παιδιά στήνουν τα τέρματά τους και παίζουν μπάλα, προσέχοντας φυσικά να μην πάει προς τα τζάμια του ναού. Τίποτα το ασεβές σε αυτό, σας διαβεβαιώ, απλώς μικρά παιδιά που δεν έχουν πού αλλού να πάνε να παίξουν κι επιλέγουν το τζαμί. Κάποιες άλλες φορές δε, βλέπω οικογένειες να φέρνουν τα μικρά τους να μάθουν ποδήλατο στην ασφάλεια του προαυλίου.

Και κάπως έτσι το τζαμί αποκτά εκείνη την ανθρώπινη υπόσταση που υποθέτω ότι πρέπει να έχουν όλοι οι τόποι λατρείας.