Τζόναθαν Λέθεμ, «Οι σκιές του Μπρούκλιν»

Πώς θα σας φαινόταν αν ο ντετέκτιβ που έχετε προσλάβει έμπαινε σε ένα δωμάτιο με υπόπτους κραυγάζοντας, «Πιρόγκι κουμκουάτ σουσίφωνο. Παράγκα λουκουμά φάντασμα. Αχόρταγο μάλομαρ. Πνιγμένο πιρογκίφωνο!» και άγγιζε σαν νευρόσπαστο τους παρευρισκόμενους; Σίγουρα θα σκεφτόσασταν ότι πετάξατε τα λεφτά σας σε ένα φρικιό. Αυτό ακριβώς όμως είναι σύμφωνα με τους άλλους ο Λάιονελ Έσρογκ, επίδοξος ερασιτέχνης ντετέκτιβ, πρωταγωνιστής του βιβλίου του Τζόναθαν Λέθεμ.

Ο Λάιονελ Έσρογκ πάσχει από σύνδρομο Τουρέτ. Αυτό του χάρισε από πολύ νωρίς στη ζωή του διάφορα παρατσούκλια στο Ορφανοτροφείο Αρρένων του Αγίου Βικεντίου που μεγάλωσε. Το σύνδρομο Τουρέτ (γνωστό και ως διαταραχή Τουρέτ, σύνδρομο Ζιλ ντε λα Τουρέτ, GTS ή πιο συνηθισμένα απλώς Τουρέτ ή ΤS) είναι μια κληρονομική νευροψυχιατρική διαταραχή, που ξεκινά από την παιδική ηλικία και χαρακτηρίζεται από πολλαπλά κινητικά και τουλάχιστον ένα φωνητικό τικ. Οι εκδηλώσεις αυτές χαρακτηρίζονται από περιόδους έντασης και ύφεσης. Μπορούν να κατασταλούν εκούσια από το άτομο για προσωρινό χρονικό διάστημα, ενώ της εμφάνισής τους προηγείται ένα προειδοποιητικό υποκειμενικό αίσθημα παρορμητικού χαρακτήρα. Το Τουρέτ ορίζεται ως μέρος ενός φάσματος διαταραχών τικ που περιλαμβάνει παροδικά και χρόνια τικ. Κάποτε θεωρούνταν ένα σπάνιο και εξωτικό σύνδρομο, συσχετισμένο ως επί το πλείστον με την αναφώνηση αισχρών λέξεων ή κοινωνικά ακατάλληλων και υποτιμητικών παρατηρήσεων (κοπρολαλία), αλλά αυτό το σύμπτωμα εμφανίζεται μόνο σε μικρό αριθμό των πασχόντων. Οι ακριβείς αιτίες εμφάνισης του συνδρόμου είναι άγνωστες.

Τέσσερα αγόρια μεγαλώνουν στο Ορφανοτροφείο Αρρένων του Αγίου Βικεντίου. Ο Τόνι, ο Γκίλμπερτ, ο Ντάνι και ο Λάιονελ. Η επιλογή τους ως εργάτες από τον Φρανκ Μίννα, έναν μικροκακοποιό, θα τους φανεί ως η μεγαλύτερη ευκαιρία της ζωής τους. Θα γίνουν τα «Αγόρια του Μίννα» και μαζί του θα γεμίσουν εμπειρίες και θα γνωρίσουν ανθρώπους που δεν θα συναντούσαν αλλιώς ποτέ. Ο Μίννα θα γίνει για αυτούς ένας πατέρας που θα κοιτάνε με λατρεία. Κάποτε όμως ο Μίννα θα μπει στα ρουθούνια των μεγάλων και θα χρειαστεί να το σκάσει. Θα επιστρέψει μετά από χρόνια, παντρεμένος, και θα τους επαναπροσλάβει, ενήλικες πια, ως ιδιωτικούς ντετέκτιβ σε ψιλικατζίδικες υποθέσεις με προκάλυμμα μια εταιρεία σοφέρ που έχει ιδρύσει. Όταν σκοτωθεί και ξεσπάσει πόλεμος ανάμεσά τους για τη διαδοχή στην εταιρεία, ο Λάιονελ θα αποστασιοποιηθεί. Αυτός μόνος του, «Το τσίρκο τεράτων» όπως τον έλεγε ο Μίννα, θα προσπαθήσει να βρει τον ένοχο.

 Αντιμέτωπος με το σύνδρομό του αλλά και με μια σειρά απαιτητικές καταστάσεις, θα αναμετρηθεί με τις σκιές που στοιχειώνουν τον εαυτό του και το Μπρούκλιν. Γιατί το Μπρούκλιν είναι ο άλλος βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου. Το Μπρούκλιν θα είναι το τσίρκο για ένα τέρας όπως ο Λάιονελ. Ένα τσίρκο πολύχρωμο, φωτεινό, που μπορεί εύκολα να γίνει σκοτεινό και επικίνδυνο αν δεν προσέξεις. Οι σκιές του είναι μακριές και θα σε βρουν όπου και να πας, ακόμα και εκτός Νέας Υόρκης: στο μακρινό Μέιν. Οι διαφορετικές εθνικές, θρησκευτικές και ταξικές κοινότητες με τα δυσδιάκριτα όριά τους, τα φαγητά και τα ποτά που γεύεσαι μέσα από την απολαυστική περιγραφή τους, τα στέκια που συχνάζουν οι κάτοικοι, η μουσική που ακούν, όλα ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια σου. Ο Λάιονελ θα διασχίσει αυτόν τον λαβύρινθο αναζητώντας την αλήθεια με τον δικό του χαώδη, αποσπασματικό τρόπο. Πολλές φορές θα γελάσουμε παρακολουθώντας την προσπάθειά του. Αλλά το γέλιο θα είναι επιφανειακό, γιατί κατά βάθος θα αγωνιούμε μαζί του φοβούμενοι πότε θα έρθει η καταστροφή.

Ο Τζόναθαν Λέθεμ έχει το ταλέντο να αφανίσει πλήρως όλες τις σταθερές που μπορούμε να βρούμε σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Ενώ αποδίδει τιμές στο κλασικούς του είδους, μοιάζει σαν να θέλει να αποδομήσει όλο το οικοδόμημα του αστυνομικού ρεύματος που κυριαρχεί στις μέρες μας. Αυτή η έκρηξη των λέξεων, φτιαγμένων επίτηδες, οι σιδηροδρομικές προτάσεις που φαίνονται να μην έχουν νόημα, η παραληρηματική γραφή, συνηγορούν στο να μη σε αφήσει να πάρεις ανάσα. Χρησιμοποιώντας λογοτεχνικές αναφορές, από τον Φόκνερ μέχρι τον Πίντσον, το γεμάτο στοιχεία της αμερικάνικης ποπ κουλτούρας έργο του (ο πρωταγωνιστής ακούει τον Καλλιτέχνη που ήταν Κάποτε Γνωστός ως Prince, αφού τα remix των κομματιών του είναι ό,τι πιο κοντά στο Τουρέτ έχει προσφέρει ποτέ η σύγχρονη μουσική) μπορεί να αποτελέσει σημείο αναφοράς.

Το μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος, έλαβε το 2000 το βραβείο «Crime Writers’ Association Gold Dagger», ενώ μία χρονιά πριν είχε λάβει και το βραβείο «National Book Critics Circle Award». Ο Κώστας Καλτσάς πραγματοποίησε άθλο για αυτή τη μετάφραση. Το έργο που ανέλαβε είχε τιτάνιες δυσκολίες, όμως τις ξεπέρασε ιδανικά.