Ξαναγέννηση

Όσα στενάχωρα συναισθήματα, όσες απογοητεύσεις κι αν έχουν συσσωρευτεί μέσα μας, αποτέλεσμα των επανειλημμένων αποτυχιών των Κύπριων πολιτικών στο πέρασμα των χρόνων, φτάνει μια στιγμή για να αναθαρρήσουμε. Μια στιγμή για να πιστέψουμε πως ίσως ακόμα να μην έχουν χαθεί όλα· πως η ανατροπή και η ανάταση κρύβονται καμιά φορά στις λεπτομέρειες.

Αυτές οι στιγμές δεν έρχεται ουρανοκατέβατα. Είναι πάντα αποτέλεσμα επιμονής και σκληρής δουλειάς δύο ομάδων. Από τη μια, την ομάδα των ανθρώπων που έχουν τα μαγικά κλειδιά για να δημιουργήσουν αυτές τις ευκαιρίες· και, από την άλλη, των ανθρώπων που θα αγκαλιάσουν αυτή την προσπάθεια, και θα πολεμήσουν τις αντιστάσεις από όπου κι αν έρθουν. Αυτές οι δυο ομάδες έχουν κάποια σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά: αγαπάνε τον τόπο τους, σέβονται την ιστορία του και τις κοινότητες που βρέθηκαν να συγκατοικούν εδώ και αιώνες στο νησί, αντιλαμβάνονται πως η λύση ενός προβλήματος ενέχει συμβιβασμούς και, προπαντός, το λέει η ψυχή τους.

Πρώτη φορά που ένιωσα έτσι ήταν ένα όμορφο καλοκαιρινό βράδυ του 2015, όταν καθόμασταν με τον άντρα μου και τους αγαπημένους μας φίλους στις κερκίδες του αρχαίου θεάτρου της Σαλαμίνας της Αμμοχώστου, παρακολουθώντας Ιππόλυτο του Ευριπίδη από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Το κατάμεστο θέατρο, τα χαμόγελα αγαλλίασης που είχαν όλοι ανεξαιρέτως οι θεατές, μαζί με το αεράκι που φύσαγε και μας δρόσιζε από την αγαπημένη θάλασσα της Αμμοχώστου, μας γέμιζαν αισιοδοξία πως ίσως, ίσως, κάτι άλλαζε εκείνη τη βραδιά.

Εκείνη η εκδήλωση, η τεράστια προσπάθεια για να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενες άδειες και από τις δυο πλευρές, να οργανωθεί, να πειστεί ο κόσμος και τελικά να πραγματοποιηθεί, ανήκε εκατό τοις εκατό στην Τεχνική Επιτροπή για τον Πολιτισμό, μια δικοινοτική ομάδα που δημιουργήθηκε μόλις το 2015 με σκοπό να καλλιεργήσει ένα κλίμα κατανόησης, φιλίας και συνεργασίας των πολιτών των δυο κοινοτήτων· να τους φέρει κοντά.

Πέρασαν χρόνια από τότε. Κι άλλα. Και ήρθαν νέες ευκαιρίες για λύση του Κυπριακού που δυστυχώς ακολούθησαν τον δρόμο των προηγούμενων…

2020. Πείτε με αφελή, και πως πετάω στα σύννεφα. Ευτυχώς, όμως, δεν είμαι μόνη. Είμαι μια από αυτούς που δεν πρόκειται ποτέ να συμβιβαστούν με την απόλυτη καταστροφή. Αρνούμαι να συνεχίσω να δέχομαι τη ζωή σε ένα διαιρεμένο κράτος υπό συνθήκες κατάπαυσης του πυρός. Γι’ αυτό σήμερα θέλω να χειροκροτήσω το νέο επίτευγμα της ίδιας επιτροπής —της δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό— η οποία, μετά από εξαιρετικά επίπονες προσπάθειες, κατόρθωσε να φέρει εις πέρας άλλη μια σημαντική επιτυχία: την ανταλλαγή 219 έργων τέχνης που βρίσκονταν εγκλωβισμένα στην Αμμόχωστο από το 1974, με οπτικοακουστικό αρχειακό υλικό που διατηρείται στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και που περιλαμβάνει τουρκοκυπριακές εκδηλώσεις από το 1963 μέχρι και το 1974.

Τα έργα τέχνης, που είχαν εντοπιστεί σε σπίτια και δημόσιους χώρους στην Αμμόχωστο από πολύ νωρίς μετά την εισβολή, ευτυχώς συγκεντρώθηκαν και διαφυλάχτηκαν με προσοχή από Τουρκοκύπριους. Αυτό ακριβώς έκανε δυνατή και την επιστροφή τους. Στα έργα συγκαταλέγεται δουλειά επιφανών Ελληνοκύπριων αλλά και Ελλήνων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα, μέχρι και το 1974. Συμπεριλαμβάνονται δημιουργίες των Γεώργιου Πολ. Γεωργίου, Γιώργου Σκοτεινού, Στέλιου Βότση, Χριστόφορου Σάββα, Ανδρέα Χαραλαμπίδη, Μιχαήλ Κκάσιαλου, Ιωάννη Κισσονέργη, Νίκου Νικολαΐδη, Ρέας Μπέιλυ, Αδαμάντιου Διαμαντή, Τηλέμαχου Κάνθου, Μιχάλη Χατχηδημητρίου και άλλων. Επίσης, συμπεριλαμβάνονται, έργα σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, όπως των Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιώργου Γουναρόπουλου, Φώτη Κόντογλου και άλλων. Τα έργα των Ελλήνων καλλιτεχνών βρίσκονταν στην πολύ αξιόλογη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου, που συστεγαζόταν με τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Και τα ελληνοκυπριακά έργα, όμως, είναι πιστοποιημένο ότι στην πλειοψηφία τους αποτελούσαν περιουσία της Δημοτικής Πινακοθήκης. Αρκετά όμως άλλα έργα κλάπηκαν από ιδιωτικούς χώρους, όπως για παράδειγμα η πλειονότητα των έργων του σημαντικού Ελληνοκύπριου ζωγράφου Πολ Γεωργίου, που βρίσκονταν στο προσωπικό του σπίτι-εργαστήρι.

Η ταυτοποίηση των έργων δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο έργο. Εντέλει, μόνο 8 από το σύνολο των έργων δεν έγινε ακόμα κατορθωτό να ταυτοποιηθούν με το όνομα του δημιουργού τους. Η ταυτοποίηση έγινε υπό την επίβλεψη του ακούραστου δρα Γιάννη Τουμαζή, ιστορικού-θεωρητικού τέχνης και συν-αντιπροέδρου της Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό.

Πρόσφατα έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης των 219 έργων στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης / ΣΠΕΛ της Λευκωσίας, η οποία βρίσκεται στην οδό Αμμοχώστου (τυχαίο;…). Η έκθεση έχει τίτλο «ΞΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ» (ταυτόσημο με τον τίτλο ενός έργου του Πολ Γεωργίου από το 1960 – μιας νέας αλλά αποτυχημένης ξαναγέννησης, τότε, για το Κυπριακό). Την έκθεση διοργανώνουν οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες του ΥΠΠΑΝ, σε επιμέλεια του δρα Γιάννη Τουμαζή.

Ένα έργο τέχνης κρύβει εκατοντάδες ιστορίες: 219 έργα τέχνης κρύβουν 219 φορές εκατοντάδες ιστορίες. Η μία είναι πάντα τού εκάστοτε καλλιτέχνη που το δημιούργησε. Όλες οι υπόλοιπες είναι βασισμένες στους συνειρμούς που μαγειρεύει το μυαλό του καθενός από εμάς, τη στιγμή που το παρατηρούμε. Κάθε έργο επιφυλάσσει ξεχωριστά μυστικά για τον καθένα μας και, ίσως, διαφορετικά κάθε φορά που το παρατηρούμε, πάντα ανάλογα με τον ψυχισμό μας εκείνη τη στιγμή.

Αυτή τη μοναδική έκθεση πρέπει να προλάβουμε να τη δούμε όλοι. Ξανά και ξανά. Όποια και να είναι αργότερα η τύχη των έργων, δεν θα έχει την ευκαιρία να τα ξαναδεί κανείς και να τα μελετήσει έτσι, όλα μαζί. Και είναι σημαντικό, γιατί αυτά τα έργα, μέσα στα 45 χρόνια που πέρασαν, έγιναν μια οικογένεια.

* * *

Ζούμε σε μια διαιρεμένη πατρίδα υπό καθεστώς κατάπαυσης του πυρός. Μήπως είναι τώρα η στιγμή να πούμε πως κάτι αλλάζει; Μήπως το έργο του Πολ Γεωργίου που το κεντρικό του μέρος βλέπετε εδώ, με τίτλο «Η συμβολική διαίρεση της Κύπρου» που ο καλλιτέχνης δημιούργησε σε μια άλλη τραγική στιγμή της ιστορίας μας, το 1963, θα περάσει πια εκτός του καταλόγου των διαχρονικών και προφητικών έργων; Ας το ελπίσουμε.

In culture we trust.