Υπεράσπιση της αξιολόγησης

«Δεν ξέρω κανέναν “άξιο” καθηγητή που να ενδιαφέρεται για το πώς θα επιβραβευτεί η “αξιοσύνη” του με μπόνους και ψίχουλα ευρωζάχαρης. Πληρωμή τους είναι να βγαίνουν χαμογελαστοί από την τάξη και να λένε “Καλά πήγε αυτή η ώρα”, “Άρεσε στα παιδιά το τάδε που ετοίμασα”, “Βελτιώθηκε αυτό/εκείνο το παιδί”, ή “Είδα τον Παπαδόπουλο που ήταν Γ3 πριν πέντε χρόνια. Με φώναξε από απέναντι, μου είπε τα νέα του και έλαμπε”. Όλα τα άλλα είναι για τους μίζερους, αυτάρεσκους κατά φαντασίαν “άριστους” που πιστεύουν πως το σύστημα παραγνωρίζει την “αξία” τους και θέλουν φιλικό χτύπημα στην πλάτη από το αφεντικό».

Αυτό το διάβασα πρόσφατα στον φεϊσμπουκικό τοίχο μιας φίλης εκπαιδευτικού. Και, ως επίσης διδάσκαλος, αν και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, νιώθω και καταλαβαίνω τη χαρά αυτής της πληρωμής του κόπου σου, όταν οι φοιτητές ή οι μαθητές σου σού λένε ευχαριστώ, σε θυμούνται, σου ανοίγουν τις καρδιές τους, γίνονται φίλοι σου, σε σέβονται μια ζωή.

Όμως υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά. Υπάρχουν αυτοί που για οποιονδήποτε λόγο δεν κατάφερες να πλησιάσεις. Αυτοί που δεν μπορούν να σου πουν ευχαριστώ, για τον απλό λόγο ότι γι’ αυτούς απέτυχες στο λειτούργημά σου. Και σ’ αυτό το σημείο υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε ένα διδάσκοντα στην τριτοβάθμια και σε ένα διδάσκοντα στη δευτεροβάθμια ή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αυτοί που για οποιονδήποτε λόγο δεν είναι ικανοποιημένοι με το διδακτικό σου έργο σ’ το δείχνουν με έναν πολύ απλό, αποτελεσματικό και ειρηνικό τρόπο: «Ψηφίζουν με τα πόδια», όπως λένε εδώ στη Γερμανία, δηλαδή απλά δεν έρχονται στο μάθημά σου και προτιμούν τα μαθήματα συναδέλφων και την προετοιμασία για τις εξετάσεις στο σπίτι ή σε ιδιωτικούς κύκλους.

Οι μαθητές του δημοτικού και του γυμνασίου/λυκείου δεν έχουν αυτή την ελευθερία. Ο νόμος τούς υποχρεώνει να φοιτούν στο σχολείο και δίνει στον θεσμό αυτό και τα εφαρμοστικά μέσα: απουσιολόγιο, γονικό έλεγχο, υποχρεωτικές εξετάσεις, πειθαρχικές τιμωρίες (στον καιρό μου υπήρχε και η βέργα), βαθμούς. Και, ακόμα και στο ανώτερο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όταν τυπικά δεν ισχύει πλέον η υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση, ακόμα και τότε, επειδή είναι σύμφωνα με τον νόμο ανήλικοι, είναι υποχρεωμένοι να υπακούν στις επιταγές των γονέων τους και να παρακολουθούν τα μαθήματα.

Φυσικά υπάρχουν τρόποι να εκφράσει κανείς την αντίθεσή του με τον τρόπο διδασκαλίας, την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά του εκπαιδευτικού: παράπονα, ενστάσεις μέσω γονέων και οργάνων μαθητικής εκπροσώπησης, απειθαρχία, κοπάνα, αδιαφορία. Συμπεριφορές και πράξεις που τις περισσότερες φορές είναι τόσο ασαφείς ως προς το αντικείμενο και τους στόχους τους, ώστε, όχι μόνο δεν συμβάλλουν στην καλυτέρευση της κατάστασης, αλλά πολλές φορές οδηγούν σε όξυνση.

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης μιάς ασθένειας είναι η όσο το δυνατόν πιο πρώιμη διάγνωση και πρόληψή της. Και σ’ αυτό βοηθά η σε τακτά διαστήματα εξέταση. Ό,τι ισχύει για την υγεία του ατόμου, ισχύει και για την υγεία μιας συλλογικότητας όπως μια σχολική τάξη ή ένα πανεπιστημιακό μάθημα. Και αυτή η εξέταση, που γίνεται σε συνεργασία με μαθητές και εκπαιδευτικούς, είναι η αξιολόγηση. Η αξιολόγηση δεν αποσκοπεί στο να μοιράζει μπόνους, αστεράκια επιμέλειας ή και μια μικρή αύξηση μισθού. Η αξιολόγηση αποσκοπεί στο να φέρει στην επιφάνεια τα προβλήματα που υπάρχουν σε μιά σχολική τάξη, στο να δώσει φωνή στην αντίδραση απέναντι στον διδάσκοντα, στο να δώσει μιά θεσμική μορφή στην κριτική που οι μαθητές (και σε ορισμένα πανεπιστημιακά μαθήματα και οι φοιτητές) δεν μπορούν να εκφράσουν ψηφίζοντας με τα πόδια. Η αξιολόγηση γίνεται για να καταγραφούν προβλήματα, ελλείψεις, ανεπάρκειες, λάθη, αλλά και πρόοδοι, καλές ιδέες και μέθοδοι, ώστε οι μεν να απαλειφθούν, οι δε να διαδοθούν στην εκπαιδευτική κοινότητα. Η αξιολόγηση δεν είναι πειθαρχικός έλεγχος, είναι μία διαδικασία που αποσκοπεί στο να μην υπάρξει η ανάγκη πειθαρχικού ελέγχου.

Το κύριο μέλημά μας, ως εκπαιδευτικοί, ως διαμορφωτές βίων και χαρακτήρων, θα πρέπει να είναι αυτοί που δεν καταφέρνουμε να πλησιάσουμε. Μία καλά οργανωμένη αξιολόγηση είναι το πιο κατάλληλο εργαλείο για να μπορέσουμε να δούμε πού και γιατί δεν τα καταφέρνουμε, πού βρίσκονται τα δυνατά μας σημεία, πού μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι. Για να μπορέσουμε να εκπληρώσουμε καλύτερα την αποστολή μας. Για να πηγαίνουν οι περισσότερες ώρες καλά.