Η αντιστροφή της υπεροχής

ΚΑΡΤΑ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗΣ.—Ο θάνατος της κριτικού βιβλίου Μάρης Θεοδοσοπούλου προκάλεσε, μεταξύ άλλων αντιδράσεων γνήσιας θλίψης και αντικειμενικών αποτιμήσεων της απώλειας στη σύγχρονη κριτικογραφία, έναν σημαντικής έκτασης και έντασης θαυμαστικό σχολιασμό για την επιμονή της εκλιπούσης να διατηρεί την παρουσία της στη σκιά, ενισχύοντας με κάθε βήμα απομάκρυνσης από τη λεγόμενη δημόσια σφαίρα το μέτρο της ευθυβολίας στα κείμενά της, και εντέλει την ελευθερία του λόγου της. Η ακριβής (όσο τεκμηριώνουν οι πληροφορίες και η έμμεση αντίληψη της πραγματικότητας, το ίδιο το πρόσωπο —πώς αλλιώς;— ποτέ δεν το είχα γνωρίσει) αυτή διαπίστωση αναδεικνύει μια παραδοξότητα: το πεδίο στο οποίο πρωτίστως διατυπώθηκε και διαδόθηκε ο θαυμασμός για αυτό το χαρακτηριστικό ιδιότυπου και γόνιμου απομονωτισμού ήταν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και αναπτύχθηκε (γύρω) από κατεξοχήν επιδραστικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται σε αυτά, προβάλλοντας με γενναιοδωρία την ατομική περιοχή τους και την εικόνα τους. Δικαίως θα υποστήριζε κανείς ότι δεν υπάρχει κάτι εξ ορισμού κακό στην τακτική αυτή (είναι άλλωστε η κυρίαρχη, ο κανόνας, και σε ένα μέτρο γεννά πολύτιμη ροή πληροφοριών και γνώσεων). Μα, αντιστοίχως, εύλογα θα απορούσε κανείς, γιατί τόση ανάγκη για το αντίθετό της περιορίζεται μόνο σε διακηρύξεις θαυμασμού και δεν μετασχηματίζεται σε έμπρακτη στάση. Στο διαδικτυακό περιβάλλον, όπου πληθωρισμός της κολακείας αναμετράται με την ανταποδοτική, δήθεν αθώα, δημοσιότητα, το χαρακτηριστικό της αφοσίωσης στην οικοδόμηση μιας ταυτότητας με αποκλειστικό υλικό το μετρήσιμο πρωτογενές έργο εισπράχθηκε για λόγους αυτοσυντήρησης με χαρακτηριστικά εξωτισμού και για τη διαχείρισή του επιστρατεύτηκε η συνήθης τακτική: η υπόδειξη ενός γνωρίσματος υπεροχής γίνεται εργαλείο για την αντιστροφή της. Αυτός που διατυπώνει πληθωρικά τον θαυμασμό του για το γνώρισμα διεκδικεί θέση υπεροχής έναντι αυτού που το φέρει, αποσιωπώντας την προφανή αντίφαση ότι υποδεικνύει ένα παράδειγμα για αλλότρια μόνο χρήση.