Ζάχαρη και αρσενικό

Είναι πολλά τα βιβλία που διαβάζονται με έντονο ενδιαφέρον, ή με θαυμασμό, ή με αγωνία, ή με συγκίνηση. Αλλά είναι λίγα αυτά που όταν τα διαβάζεις σε ρουφάνε στον κόσμο τους και σε κρατάνε εκεί, σχεδόν δέσμιο, δείχνοντάς σου πράγματα που δεν θέλεις να δεις επειδή είναι πραγματικά σκληρά. Και ακόμη λιγότερα τα βιβλία που σε κάνουν να πονάς μαζί με τους πρωταγωνιστές τους. Με τη Μέρικατ. Με την Κόνστανς. Και με τον θείο Τζούλιαν. Πονάς μαζί τους, ελπίζεις να γλιτώσουν από το μαρτύριό τους, φωνάζεις από μέσα σου να σωθούν, να επιστρέψουν στην κανονικότητα, να γίνουν σαν κι εμάς. Γιατί διαφέρουν, και εμείς όλοι το ξέρουμε και τους αποφεύγουμε ακριβώς γι’ αυτό. Και γιατί πρέπει να πληρώσουν για πράγματα που έκαναν ή που δεν έκαναν, και γιατί κουβαλάνε ένα σταυρό φορτωμένο ανομολόγητες και μη ενοχές — ακόμη και τις δικές μας.

Το «Ζούσαμε πάντα σ’ ένα κάστρο» διαβάζεται εύκολα, και πολύ γρήγορα. Σχεδόν κατρακυλάς πάνω στις λέξεις του. Είναι απολαυστική η ανάγνωσή του; Είναι. Σίγουρα είναι. Αλλά είναι μαζί και πικρή, και γεμάτη αγωνία. Η Σίρλεϊ Τζάκσον (1916-1965) καταφέρνει και δημιουργεί έναν κόσμο αλλόκοτο αλλά —παρά τις ιδιαιτερότητές του— τρομερά ρεαλιστικό, έναν κόσμο από όπου δεν μπορείς να ξεφύγεις. Ίσως ο λόγος που δεν αφήνεις αυτό το βιβλίο από τα χέρια σου είναι για να τελειώσεις μια ώρα αρχύτερα αυτό το επικίνδυνο ταξίδι που οφείλεις να κάνεις. Ένα ταξίδι συγκινήσεων και οφειλών. Αλλά και γιατί λαχταράς για ένα happy end, έστω και την τελευταία στιγμή.

Δεν διαβάζω συχνά μυθιστορήματα τρόμου, αλλά ξέρω πως αυτό εδώ ξεχωρίζει από τα περισσότερα του είδους. Δεν έχει ούτε φαντάσματα, ούτε τέρατα. Έχει μόνο ανθρώπους, και πολύ, αβάσταχτο πόνο. Επίσης δεν έχει αίματα, φόνους που γίνονται μπροστά στα μάτια σου ή αποτρόπαιες πράξεις από τους τρελούς πρωταγωνιστές του. Έχει όμως πάρα πολλή βία, από αυτήν που μπορεί να συναντήσει κανείς στην καθημερινότητά του. Από αυτήν που ασκούμε όλοι απέναντι σε ανθρώπους που δεν είναι σαν κι εμάς. Μία βία που όταν ξεσπά σε τρομάζει με την έντασή της.

Το σκηνικό της δράσης στο «Κάστρο» είναι εντελώς ιδιαίτερο, βέβαια, και ασυνήθιστο. Δύο αδελφές και ο θείος τους ζουν απομονωμένοι σε ένα τεράστιο παλιό σπίτι έξω από μία μικρή πόλη. Απομονωμένοι και πέρα για πέρα ακοινώνητοι, λόγω ενός τρομακτικού εγκλήματος που έγινε στο παρελθόν, μία μαζική δηλητηρίαση με αρσενικό. Δεν βγαίνουν ποτέ από εκεί, εκτός από τη μικρότερη αδελφή, που μία φορά την εβδομάδα αναγκάζεται να κατεβεί ανάμεσα στους ανθρώπους, στο χωριό, για να ψωνίσει. Όλα αυτά παρουσιάζονται ήσυχα, απλά, σε πρώτο πρόσωπο, σαν σε ημερολόγιο. Και αρχίζουν να χτίζουν από πολύ νωρίς μέσα σου μία ατμόσφαιρα που ταυτόχρονα σε γητεύει και σε φυλακίζει. Κάποια στιγμή, θα έρθει κοντά τους και ένας τρίτος άνθρωπος. Και από εκεί θα αρχίσουν να αλλάζουν όλα, μέχρι το καταιγιστικό, αποκαλυπτικό κρεσέντο του τέλους.

Δεν πρέπει να πω περισσότερα, εκτός από το ότι έχουμε να κάνουμε εδώ με ένα βιβλίο ενοχών που πρέπει να διαβάσει κανείς για να δει τι σημαίνει λογοτεχνία που σε αρπάζει και σε στοιχειώνει, γραμμένο με τόση γλυκύτητα και αθωότητα που σε κάνει να κλαις.

Σπουδαίο βιβλίο.

Η μετάφραση της Βάσιας Τζανακάρη είναι εξαιρετική. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

ΥΓ. Το 2017 θα δούμε και την κινηματογραφική μεταφορά του «Κάστρου», με την πολύ γνωστή πλέον Alexandra Daddario στον ρόλο της Κόνστανς, και την ανερχόμενη Taissa Farmiga σαν Μέρικατ.