Επιστροφή στο μέτρο

Από μικρή ηλικία, γονείς και δάσκαλοι μας έπρηζαν με το μέτρο, με παραινέσεις και νουθεσίες, συχνά με τη χρήση της λογικής πλάνης που λέγεται «επίκληση στην αυθεντία»: Οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έλεγαν «Παν μέτρον άριστον» και «Μηδέν άγαν», οι αρχαίοι ήταν σοφοί και τέλειοι, σχεδόν ημίθεοι, άρα οι αρχαίοι είχαν δίκιο σε ό,τι έλεγαν, άρα πρέπει να ακολουθούμε πιστά τις εντολές τους. Εμείς, φυσικά, όλα αυτά τα ακούγαμε βερεσέ, γιατί εμείς ήμασταν η νέα γενιά, το νέο αίμα, ο σίφουνας που θα ανέτρεπε όλα τα προγνωστικά, θα επινοούσε έναν νέο, βελτιωμένο εαυτό και θα δημιουργούσε έναν νέο, καλύτερο κόσμο. Πρόκειται για μια έκφραση του γνωστού χάσματος των γενεών, όπου και οι δύο πλευρές είχαν δίκιο, καταφέρνοντας ταυτόχρονα να έχουν, και οι δύο, άδικο. Έχουν, όμως, και οι δύο άδικο;

Το μόνο βέβαιο στη ζωή είναι ότι ο χρόνος περνά. Αυτό το ξέρουμε γιατί η ύπαρξη της ζωής οφείλεται ακριβώς στο γεγονός ότι ο χρόνος περνά, το οποίο είναι ευθέως αποτέλεσμα της εντροπίας, που τόσο γλαφυρά περιγράφεται στον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμκής. Το πέρασμα του χρόνου για τα έμβια όντα σημαίνει αναγκαστικά φθορά, αλλά και συσσώρευση εμπειρίας, η οποία σου επιτρέπει να κοιτάς προς τα πίσω τον νεότερο εαυτό σου και να κουνάς συγκαταβατικά το κεφάλι, οικτίροντάς τον για τις ανοησίες που νόμιζε και τις βλακείες που έκανε, αλλά παράλληλα θαυμάζοντάς τον για τις αντοχές του, τον ενθουσιασμό του και τη δημιουργική λύσσα του. Η ωρίμανση, με άλλα λόγια, είναι παρακμή του σώματος με ταυτόχρονη ακμή του μυαλού. Τα σήματα είναι σαφή. Μετά τα σαράντα (όταν δηλαδή «λήγει η εγγύηση», όπως λέει ένας καλός φίλος), ανακαλύπτεις ότι δεν μπορείς πλέον να ξενυχτήσεις· αν το κάνεις, το πληρώνεις κυκλοφορώντας τις δυο επόμενες μέρες σαν ζόμπι. Αν χτυπήσεις κάπου, ο πόνος δεν σου περνάει πλέον σε μια μέρα, αλλά σε τρεις. Αν πιεις καφέ μετά τις πέντε το απόγευμα, δεν κοιμάσαι σαν πουλάκι το βράδυ, αλλά τα μάτια σου αρνούνται να κλείσουν, τα νεύρα σου τεντώνονται, και μυαλό και σώμα γυρίζουν ασταμάτητα στο κρεβάτι σαν αρνί το Πάσχα. Και δεν μπορείς πλέον να τρως το καταπέτασμα ατιμώρητα, χωνεύοντας απίστευτες ποσότητες και παλαβούς συνδυασμούς τροφών, γιατί ξέρεις ότι θα το πληρώσεις με καούρες, δυσπεψία και όρκους ότι, αν βγεις ζωντανός από αυτό το μαρτύριο, δεν θα ξαναφάς τίποτε για το υπόλοιπο της ζωής σου.

Και κάπου εκεί αρχίζεις να υποψιάζεσαι ότι οι αρχαίοι ημών πρόγονοι (δηλαδή ουσιαστικά οι παλιότερες γενιές που δημιούργησαν τα γνωστά κλισέ σταχυολογώντας ή και επινοώντας αρχαίες ή αρχαιοπρεπείς φράσεις) είχαν δίκιο: Ναι, σε κάποια πράγματα το μέτρο είναι η καλύτερη επιλογή, και η υπερβολή συχνά οδηγεί σε λάθη. Και είναι καλό να αναγνωρίζεις την υπερβολή και να προσπαθείς να αποφύγεις τα λάθη. Ακόμα και αν αυτό σε μεταφέρει αυτομάτως στην άλλη πλευρά του χάσματος των γενεών, μαζί με τους «γέρους» που «τους έχει ξεπεράσει η εποχή».

Η γκρίνια ότι η τεχνολογία αποξενώνει ακούγεται εδώ και δεκαετίες. Κάθε γενιά παραλαμβάνει τη σκυτάλη της γκρίνιας από την προηγούμενη και την παραδίδει στην επόμενη. Δεν συμφωνώ με αυτή τη γενικευμένη γκρίνια, καθώς θεωρώ την τεχνολογία (δηλαδή, ουσιαστικά, την εφαρμοσμένη επιστήμη) από τα κορυφαία επιτεύγματα του ανθρώπου, μαζί με την τέχνη. Στο κάτω-κάτω, και ο τροχός τεχνολογία ήταν. Τα τελευταία χρόνια, όμως, και συγκεκριμένα από τότε που λανσαρίστηκε το iPhone, οδηγώντας σε μεγάλη αλλαγή και ανάπτυξη τον κλάδο των κινητών τηλεφώνων, το (κάποτε μικρό και περιθωριακό) πρόβλημα έχει ενταθεί, και δεν είναι καθόλου σπάνιο πλέον να βλέπεις μια παρέα έξι ανθρώπων να κάθονται μαζί γύρω από το τραπέζι μιας καφετέριας ο καθένας απορροφημένος στην οθόνη του κινητού του, δικαιώνοντας έτσι το γνωστό μιμίδιο. Όσο κι αν λατρεύω την τεχνολογία, αυτή η εικόνα (στην οποία έχω συμβάλει κι εγώ) δεν μου αρέσει καθόλου, και (σε ό,τι αφορά τον εαυτό μου και μόνο) σκοπεύω να πάρω μέτρα για να επιστρέψω στο μέτρο.
Δεν υπάρχει περίπτωση να απαρνηθώ γενικά το κινητό, φυσικά. Οι ευκολίες που παρέχει είναι τεράστιες.

Υπάρχουν τρία πράγματα, όμως, που τα τελευταία πέντε χρόνια τα έκανα σχεδόν αποκλειστικά με το κινητό, και τώρα αυτό θα αλλάξει: oι σημειώσεις, το ημερολόγιο και οι φωτογραφίες.

Αγόρασα ένα απλό μαύρο (ή μάλλον σκούρο γκρι) σημειωματάριο και ένα όμορφο ημερολόγιο με τον Μικρό Πρίγκιπα έτοιμο να κόψει τα μπαομπάμπ, και σχεδόν πάντα έχω μαζί μου μηχανικό μολύβι και στιλό. Όσο για τις φωτογραφίες, ενεργοποίησα ξανά την παλιά (οκτώ ετών) φωτογραφική μηχανή μου, πήρα και δύο φακούς, και κοιτάζω πάλι τον κόσμο με άλλο μάτι, σαν μέσα από το πεντάπρισμα. Το κινητό δεν θα πέσει σε φωτογραφική αχρηστία, βέβαια (δεν γίνεται να κουβαλάς μαζί σου παντού τη μηχανή), αλλά οι φωτογραφίες που τραβάς με αυτό συνήθως δεν συγκρίνονται με αυτές που μπορείς να τραβήξεις με μια κανονική μηχανή, ακόμη και παλιά.

Πολύ περιαυτολόγησα, αλλά κρατήστε αν θέλετε αυτή την παραίνεση για τη νέα χρονιά: χρησιμοποιήστε την τεχνολογία με μέτρο. Απαρνηθείτε κάποιες, έστω, λειτουργίες του τηλεφώνου σας, και μην ασχολείστε συνέχεια με αυτό. Και, όταν βρίσκεστε μαζί με άλλους, κοιτάξτε εκείνους, καλύτερα. Τα μάτια τους δεν θα κουράσουν τα δικά σας, και σίγουρα είναι ομορφότερα από την οθόνη του κινητού σας.

ΥΓ: Στον Μικρό Πρίγκιπα είναι αφιερωμένη η Vox Antiqua την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς.