Το παζάρι και το ζύγι

Υπάρχει ένα αλάνθαστο κριτήριο βλακείας. Ενώ ο απλά ανόητος δεν καταλαβαίνει ή μάλλον καταλαβαίνει άλλ’ αντ' άλλων και είναι μάλλον διασκεδαστικός, ο βλαξ καταλαβαίνει ενστικτωδώς ποιο είναι το θέμα, με αυτή την ακατέργαστη πονηριά με την οποία οι βλάκες καταφέρνουν, όχι μόνο να επιβιώνουν, αλλά και να προοδεύουν στον πολύπλοκο κόσμο μας. Ο βλαξ όμως, ειδικά στη βλαχορωμαίικη εκδοχή του, και έχοντας —σε αντίθεση με τον ανόητο— την τυραννική και ανομολόγητη υποψία ότι μάλλον είναι βλαξ και κινδυνεύει να εξαπατηθεί, είναι σε συνεχή επιφυλακή. Σε ανώτερα μάλιστα στάδια βλακείας, αυτή η άμυνα γίνεται, από ενοχική, τιμή του και καμάρι του. Είναι αυτός που με ύφος μεγάλου διαπραγματευτή θα κομπάσει στη γυναίκα του ότι σιγά μην τον έπιανε αυτόν κότσο ο μπατζανάκης του, που ήθελε να πουλήσουν το εξ αδιαιρέτου προικώο στην Κυψέλη. Εκεί, θα το έχουν κλειστό, για να μάθει ο μπατζανάκης να τον υπολογίζει.

Και σε αυτό ακριβώς έγκειται το αλάνθαστο κριτήριο βλακείας με το οποίο μπορεί κανείς να διαπιστώσει αν ο άγνωστος συνομιλητής του ανήκει στη συμπαθή κατηγορία των ανοήτων, ή αντιθέτως στην ενοχλητική συνομοταξία των βλακών.

Ο βλαξ δεν θα ασχοληθεί καθόλου να απαντήσει στα επιχειρήματά σου. «Ξέρει» ότι αυτά είναι κόλπα για να τον τυλίξεις. Και, όσο πιο επεξεργασμένα είναι αυτά, όσο πιο πολύ βασίζονται σε λεπτές διακρίσεις, τόσο πιο σίγουρος είναι ότι οι σκοποί σου είναι άλλοι και όχι η αλήθεια. Καθώς η σκέψη είναι για τους βλάκες μια μάλλον επίπονη διαδικασία, είναι σίγουροι ότι δεν υπάρχει άλλος λόγος να σκεφτεί κανείς παρά για ιδιοτελείς σκοπούς. Και αυτούς τους φαντασιακούς σκοπούς θα βαλθεί να επιβεβαιώσει. Μπορεί τα επιχειρήματά σου να είναι sound and valid, αλλά οι προθέσεις σου του είναι γνωστές: λες ό,τι λες, όχι γιατί αυτό πιστεύεις, αλλά γιατί είσαι παπαγαλάκι του κόμματος που υποστηρίζεις, γιατί πήρες γραμμή, γιατί είναι αδύνατον να μη λες αυτά που αυτός —ο βλαξ— θεωρεί αυτονόητα, αφού είναι αυτονόητα ντε, γιατί πληρώνεσαι, γιατί καπαρώνεις διορισμό για όταν εκλεγεί το κόμμα σου, γιατί θέλεις να εκλεγείς βουλευτής.

Ο βλαξ δεν είναι ποτέ καλόπιστος, δεν διαβάζει ποτέ αυτά που γράφεις αναγνωρίζοντάς σου το τεκμήριο της ειλικρίνειας. Το φάσμα του μπατζανάκη που θέλει να τον ρίξει για το προικώο στην Κυψέλη δεν τον αφήνει. Τον έμαθαν ότι καλόπιστοι είναι οι βλάκες και αυτός τρέμει μήπως τελικά είναι βλαξ. Και έτσι ανατροφοδοτείται ο φαύλος κύκλος της βλακείας.

Διότι, σε αντίθεση με αυτά που πιστεύει ο βλαξ, οι έξυπνοι άνθρωποι είναι καλόπιστοι ακόμα και όταν είναι επιθετικοί. Μένουν στα γεγονότα και στα επιχειρήματα και υποθέτουν ότι ο συνομιλητής τους εννοεί αυτά που λέει. Δεν θα ασχολούνταν διαφορετικά, ακριβώς επειδή τους ενδιαφέρει η ουσία. Αλλά είναι ανίσχυροι μπροστά στη βλακεία. Γιατί κουράζονται γρήγορα από τους βλάκες, ειδικά στη μαζική συσπείρωσή τους και στη διαδικτυακή εκδοχή τους. Και όταν οι βλάκες, εν είδει αυτοεκπληρούμενης προφητείας, εισπράξουν τα επίχειρα της ενοχλητικής και βαρετής βλακείας τους, συνήθως με την απόρριψη με τον τρόπο που τους αξίζει, έχουν πια πάρει την επιβεβαίωση της μικρής θεωρίας συνωμοσίας που κατασκεύασαν: για να αντιδράς έτσι, είχαν δίκιο. Σε τάπωσαν. Σιγά μην τους κοροϊδέψεις με τους περίτεχνους συλλογισμούς σου. Εσύ μπορεί να είσαι έξυπνος. Αλλά αυτοί είναι ξύπνιοι, σαν τον παππού τους στο χωριό που έκλεβε στο παζάρι γιατί ήξερε ότι θα τον κλέψουν στο ζύγι.

Γι’ αυτό προτιμώ τους ανόητους. Αυτοί τουλάχιστον είναι διασκεδαστικοί.