Ενάντια στον λαϊκισμό

Το βιβλίο «Πρόοδος» του Johan Norberg (μετάφραση Γιάννης Βογιατζής, Εκδόσεις Παπαδόπουλος), καρπός πρωτογενούς έρευνας και συγκέντρωσης στοιχείων από τα Ηνωμένα Έθνη, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, είναι ιδανικό για όποιον θέλει να δει τι ακριβώς συμβαίνει στον μικρό και ασήμαντο πλανήτη μας: πόσα μεγάλα και σημαντικά πράγματα, που δεν χωρούν αμφισβήτηση και που όλα τους έχουν γίνει υπό συνθήκες δημοκρατίας (ή εκδημοκρατισμού), ελευθερίας (ή στον δρόμο προς περισσότερη ελευθερία) και μικρότερης ή μεγαλύτερης οικονομικής ευμάρειας. Ας δούμε έναν πολύ μικρό αριθμό από τις πολλές δεκάδες παραδείγματα που υπάρχουν στις σελίδες του βιβλίου:

ΔΙΑΤΡΟΦΗ. «Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το μέσο ύψος άρχισε να αυξάνεται και στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως νωρίτερα είχε γίνει στις πλούσιες. […] Το ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει σαφής συσχέτιση ανάμεσα στο ύψος και στο ΑΕΠ (αν και στις εύπορες χώρες σταθεροποιείται). […] Την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, 3,1 εκατομμύρια παιδιά πάθαιναν σε ετήσια βάση [από πείνα]. Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα πέθαναν 1,7 εκατομμύριο παιδιά […] αριθμός βέβαια που εξακολουθεί να είναι συνταρακτικός», παρόλο όμως που ο παγκόσμιος πληθυσμός επταπλασιάστηκε έκτοτε.

ΥΓΙΕΙΝΗ. «Το 1980, πρόσβαση σε κατάλληλες εγκαταστάσεις υγιεινής δεν είχε πάνω από το 24% του παγκόσμιου πληθυσμού. Μέχρι το 2015, το ποσοστό είχε ανέλθει στο 68%. Σχεδόν το ένα τρίτο (2,1 δισεκατομμύρια) του παγκόσμιου πληθυσμού σήμερα απέκτησε πρόσβαση τα τελευταία 25 χρόνια».

ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟ ΖΩΗΣ. «Μεταξύ 1950 και 2011, ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε από τα 2,5 στα 7 δισεκατομμύρια. Αυτό δεν συνέβη επειδή οι άνθρωποι στις φτωχές χώρες άρχισαν να γεννούν σαν κουνέλια […] αλλά επειδή σταμάτησαν να πεθαίνουν σαν τις μύγες. […] Καθώς οι γονείς άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι τα παιδιά τους ήταν λιγότερο πιθανό να πεθάνουν σε μικρή ηλικία, έπαψαν να κάνουν πολλά παιδιά».

ΦΤΩΧΕΙΑ. «Στη Σύνοδο Κορυφής της Χιλιετίας, που διοργανώθηκε από τα Ηνωμένα Έθη το 2000, οι χώρες του πλανήτη έθεσαν στόχο τη μείωση κατά το ήμισυ της ακραίας φτώχειας του 1990 μέχρι το 2015. Ο στόχος επιτεύχθηκε 5 χρόνια νωρίτερα από τη διορία». Χωρίς να συνυπολογιστεί ότι «ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά περισσότερο από 2 δισεκατομμύρια μεταξύ 1990 και 2015».

ΒΙΑ. «[Το 1984] οι μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη είχαν καταφέρει να διατηρήσουν την ειρήνη μεταξύ τους για το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. […] Δύο δημοκρατίες δεν πολεμούν σχεδόν ποτέ μεταξύ τους. […] Ίσως τελικά να μην πρόκειται για δημοκρατική ειρήνη, αλλά για φιλελεύθερη ειρήνη, μιας και το ελεύθερο εμπόριο και η οικονομική αλληλεξάρτηση έχουν πολύ σημαντικότερο αντίκτυπο από τη δημοκρατία».

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. «Ο Τάμεσης είναι ένα παράδειγμα που δείχνει πώς μπορούν να αναρρώσουν τα ποτάμια και οι λίμνες άπαξ και μειωθεί η βιομηχανική ρύπανση και αναγκαστούν οι εταιρείες αποχέτευσης να επεξεργάζονται το νερό και να διατηρούν επαρκή αποχετευτικά δίκτυα. Το 1957, ο ρυπαρός και δυσώδης ποταμός κηρύχτηκε βιολογικά νεκρός. Σήμερα, η υγεία του είναι εξαιρετική και διαθέτει 125 διαφορετικά είδη ψαριών».

ΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ. «Το παγκόσμιο ποσοστό αλφαβητισμού αυξήθηκε από 31% το 1900 σε 40% το 1950 και σε 86% το 2015. Αυτό σημαίνει ότι σήμερα μόνο το 14% του παγκόσμιου ενήλικου πληθυσμού δεν μπορεί να διαβάσει και να γράψει, ενώ το 1820 μόνο το 12% μπορούσε».

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. «Το 1900, ούτε ένας άνθρωπος στον κόσμο δεν ζούσε σε πραγματική δημοκρατία. […] Μέχρι το 1950, το μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού που ζούσε σε δημοκρατίες είχε αυξηθεί από 0% σε 31% και μέχρι το 2000 αυξήθηκε σε 58%. […] Αν ο πληθυσμός είναι πιο μορφωμένος και γνωρίζει πώς ζουν οι άνθρωποι σε άλλες χώρες, απαιτείται μια καταπίεση υπερβολικά βάναυση για να είναι εφαρμόσιμη».

ΙΣΟΤΗΤΑ. Ο Δάντης τοποθετούσε τους «σοδομίτες» στον 7ο (από τους εννέα) Κύκλο της Κολάσεως, «η Ιερά Εξέταση λιθοβολούσε, ευνούχιζε και έκαιγε στην πυρά τους ομοφυλόφιλους», στην Αγγλία απαγχονίζονταν κ.ο.κ. «Τη δεκαετία του 1970, αρκετές Πολιτείες των ΗΠΑ κατάργησαν τους νόμους κατά του “σοδομισμού”. […] Σήμερα, ο γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων εφαρμόζεται σε 21 χώρες». Προσωπικά, έχω αρκετούς φίλους γκέι που είναι παντρεμένοι μεταξύ τους. Σε λίγο, θα μπορούν να έχουν και παιδιά. Και του χρόνου κανένας πολιτευτής δεν θα τολμά να εκφράζεται απαξιωτικά και ανέντιμα εναντίον κανενός ομοφυλόφιλου, ενστόλου ή μη, αν δεν θέλει να γελάει όλος ο κόσμος μαζί του.

Θα ήθελα να είχα χώρο για να παρέθετα και άλλα στοιχεία, και άλλα παραδείγματα, από το βιβλίο, το οποίο προτρέπω να αγοράσετε και να διαβάσετε ή, ακόμη καλύτερα, να δωρίσετε σε γνωστούς σας που υποστηρίζουν τα αντίθετα: ότι η ανθρωπότητα πάει κατά διαόλου, ότι σκοτεινά συμφέροντα απεργάζονται το κακό της, ότι μυστικές λέσχες θέλουν να καταστραφεί ο πλανήτης, να πεθάνουν οι άνθρωποι, να αποψιλωθούν τα δάση και να μολυνθούν τα νερά. Σε ανθρώπους δηλαδή που αγαπούν τις θεωρίες συνωμοσίας και που πέφτουν εύκολα θύματα των λαϊκιστών πολιτικών, είτε μιλούμε για τον Τσίπρα είτε για τον Τραμπ.

Αλλά και για έναν ακόμη λόγο: γιατί η γενιά μας, όπως και όλες οι προηγούμενες μετά τον Διαφωτισμό, δεν θα σταματήσει να δουλεύει για την πρόοδο ― η ένταξή μας σε ένα τέτοιο πελώριο έργο είναι μια ευχάριστη απασχόληση. Και μην ξεχνάτε ότι το κοινό καλό είναι καλό και για τον πολυτιμότερο άνθρωπο του κόσμου, που είναι πάντα ένας και είναι μοναδικός ― εσείς.

[ Το κείμενο αυτό, #14 της στήλης Άλμπατρος, δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθερία του Τύπου (18.6.17), στη σ. 12 του ενθέτου Ελεύθερο Πνεύμα ].