Το Παράδειγμα του Χρήστου

Ο καθένας μας έχει τον δικό του τρόπο να διαχειρίζεται και να μεταβολίζει την απώλεια, την αδικία, την τραγωδία, το πένθος ή την απουσία, και να προσπαθεί να διατηρήσει τη μνήμη και τις αξίες αυτού που έφυγε. Κάθε τρόπος είναι απολύτως σεβαστός· σε στιγμές φόρτισης είναι μεγάλος ο πειρασμός να κρίνεις τους άλλους, αλλά δεν πρέπει. Και η σιωπή είναι χρήσιμη και σημαντική, ίσως απαραίτητη, ειδικά στην αρχή, όταν χτυπάς πάνω στην είδηση όπως το κινούμενο αυτοκίνητο πάνω στον τοίχο. Η σιωπή είναι παύση· η σιωπή είναι σεβασμός· η σιωπή είναι άμυνα· η σιωπή είναι μήνυμα· η σιωπή είναι αναίρεση του εγώ· η σιωπή είναι τιμή· η σιωπή είναι απαραίτητος χρόνος.

Ωστόσο, ακόμη και με τον κίνδυνο της υπερπροβολής του εγώ, με τον κίνδυνο της επανάληψης του τετριμμένου, με τον κίνδυνο της απονεύρωσης του αντίκτυπου, παραμένει σημαντικό το να τιμήσεις με κάθε δυνατό τρόπο αυτόν που έφυγε. Η –κατά Μάικλ Κάνινγκχαμ και Ντέιβιντ Χέαρ– Βιρτζίνια Γουλφ (στις «Ώρες») λέει ότι «κάποιος πρέπει να πεθάνει ούτως ώστε εμείς οι υπόλοιποι να εκτιμήσουμε περισσότερο τη ζωή». Αυτή τη φορά ο κλήρος έπεσε στον Χρήστο· κι αν η αξία αυτού που φεύγει καθορίζει το πόσο πρέπει να επανεκτιμήσουμε τη ζωή μας, τότε στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας.

Απο χτες διαβάζω εξαιρετικά σημειώματα που περιγράφουν το μεγαλείο της προσωπικότητας και του ήθους του Χρήστου. Όλα είναι αληθινά και συγκινητικά, και είναι πολύ σημαντικό να ειπωθούν και να καταγραφούν, όχι μόνο προς τιμήν του, όχι μόνο ως απειροελάχιστη έκφραση συμπαράστασης στους δικούς του ανθρώπους, αλλά και ως ένας φάρος για τους υπόλοιπους. Ωστόσο, κάθε φορά που φεύγει ένας πολυαγαπημένος άνθρωπος αναρωτιέμαι εάν γνώριζε πόσο μεγάλο αντίκτυπο είχε στις ζωές των άλλων· τί ωραίο που θα ήταν αν όλες αυτές τις αλήθειες μπορούσαμε να του τις έχουμε πει πριν φύγει, έστω και την τελευταία στιγμή. Μάθημα 1^ο (και εδώ χρησιμοποιώ το δεύτερο πληθυντικό ποιητική αδεία – για να τ’ ακούει η νύφη τα λέω): Μην περιμένετε να φύγει ο άλλος για να του πείτε και να του δείξετε πόσα σημαίνει για σας. Μην θεωρείτε τίποτα δεδομένο, και κυρίως το ότι ο άλλος ξέρει ότι σας έχει αγγίξει. Και να το ξέρει, πείτε το. Και να του το είπατε πέρσι, ξαναπείτε το φέτος.

Με τον Χρήστο είχαμε (στην αρχή έγραψα «έχουμε» και δίστασα πριν αναγκάσω τον εαυτό μου να το σβήσει...) διαδικτυακή φιλία εδώ και χρόνια. Είδα ότι πολλοί φίλοι χτες, σχεδόν απολογητικά, ανέφεραν ότι «δεν τον γνώρισα από κοντά ποτέ, αλλά...». Και για εμένα το ίδιο ισχύει. Δεν χρειάζεται όμως να απολογούμαστε ή να νιώθουμε ότι η σχέση αυτή ήταν λιγότερο σημαντική απ’ ό,τι αν είχαμε βρεθεί στον ίδιο χώρο. Η σχέση αυτή –κάθε σχέση– ήταν και είναι όσο σημαντική την κάνουμε εμείς να είναι. Ο Χρήστος αφήνει στην καθημερινότητά μου ένα κενό που θα ζήλευαν πολλοί άνθρωποι με τους οποίους συναναστρέφομαι τακτικά διά ζώσης. Άλλοι φίλοι, τους οποίους, λόγω απόστασης, δεν έχω καταφέρει να συναντήσω απο κοντά, έχουν γίνει μέλη της οικογένειάς μου. Χαίρομαι με τις χαρές τους, λυπάμαι με τις λύπες τους, ξυπνάω μαζί τους, κοιμάμαι μαζί τους, τους νοιάζομαι, με εμπνέουν, με συμβουλεύουν, με στηρίζουν. Παρ’ όλα αυτά λυπάμαι πολύ. Λυπάμαι που τελικά δεν πρόλαβα να πιω έναν καφέ με τον Χρήστο. Λυπάμαι που δεν θα μπορέσω να του δείξω από κοντά τη δουλειά μου, να τον ρωτήσω ένα σωρό πράγματα, να αναπνεύσω τον ίδιο αέρα. Μάθημα 2^ο: Εάν έχετε την ευκαιρία να βρεθείτε με διαδικτυακούς φίλους που είναι σημαντικοί για εσάς, μην το καθυστερείτε. Η φυσική επαφή δεν δίνει έξτρα νομιμότητα στη σχέση σας· δεν έχετε να αποδείξετε τίποτα σε κανέναν, κανείς δεν κρατάει τεφτέρι. Η φυσική επαφή εμπλουτίζει τη ζωή σας.

Όπως σωστά σημειώθηκε απο άλλους, ο Χρήστος είχε ένα σωρό χαρίσματα, αλλά αυτό που για εμένα τον έκανε πραγματικά μοναδικό ήταν η καλοσύνη του· η ευγένεια, η ανοχή και ο σεβασμός της άλλης άποψης, η συγκλονιστική έλλειψη εγωισμού ή κρίσης για τους άλλους, η ικανότητά του να δημιουργεί ζωτικό χώρο για το Άλλο. Εκτός από βαθιά δημοκράτης, πρέπει να είσαι και φοβερά απελευθερωμένος άνθρωπος που τα έχει καλά με τον εαυτό του για να διατηρείς πάντα την αμφιβολία ότι μπορεί να κάνεις και λάθος· να δίνεις δηλαδή την ελευθερία στους άλλους να συνυπάρξουν ισότιμα μαζί σου. Μάθημα 3^ο: Η πραγματική ελευθερία και ισότητα περνάνε μέσα από την καλοσύνη· μέσα από τη συγχώρεση· μέσα από τη συνειδητοποίηση και αποδοχή της ανθρώπινης φύσης· μέσα από τον σεβασμό της απόκλισης. Όταν αντιμετωπίζουμε μία πρόκληση από το Άλλο, δικό μας όφελος θα είναι αν αναρωτηθούμε: «Τι θα έλεγε ο Χρήστος; Πώς θα το αντιμετώπιζε αυτό;»

Ο Χρήστος μοίρασε απλόχερα φώς και καλοσύνη στη ζωή πολλών ανθρώπων. Ο καλύτερος τρόπος για να τον τιμήσουμε είναι να ακολουθήσουμε το Παράδειγμά του.