«Περιβαλλόμενα μ’ ένα χρώμα συναισθηματικό»

Πραγματικός διάλογος:

«Εσύ είσαι φεμινίστρια»;

«Όχι».

Όποτε είμαι μάρτυρας τέτοιων στιχομυθιών, αναρωτιέμαι: Τι γυρεύω εγώ εδώ; Τι ερώτηση είναι αυτή; Τι εννοείς «όχι»;

Φεμινισμός: Το γεννημένο στα τέλη του 18ου αιώνα δόγμα που πρεσβεύει πως οι γυναίκες μειονεκτούν συστηματικά στη σύγχρονη κοινωνία και υπερασπίζεται ίσες ευκαιρίες για άντρες και γυναίκες. Το κοινωνικό κίνημα που βελτίωσε σταδιακά τη θέση των γυναικών στις Δυτικές κοινωνίες του 20ού αιώνα, όσον αφορά το δικαίωμα ψήφου, την εργασία και τον γάμο.

Ιδού ο φεμινισμός!

Δεν χρειάζεται να είναι κάποια «ανδρόγυνη» ή «αντρογυναίκα», όπως χαρακτήριζε κάθε αναφορά στη «Νέα Γυναίκα» η εξερευνήτρια Μαίρη Κίνγκσλι λίγο πριν το τέλος του 19ου αιώνα, όταν δηλώνει φεμινίστρια. Ούτε φεμιναζί με ξυρισμένο κεφάλι να κραδαίνει σουτιέν πάνω από τα κεφάλια περαστικών στην Πλατεία Συντάγματος, ούτε Γενοβέφα με φούστες ώς το πάτωμα και παπούτσια από σχοινί να καίει περιοδικά μόδας και lifestyle μπροστά σε κομμωτήρια και nail bars. Όχι βέβαια ότι απαγορεύεται να είναι ή να κάνει κανείς κάτι από τα παραπάνω.

Αρκεί απλώς να επιζητά τα εξής: Ίσα δικαιώματα. Ίση εκπροσώπηση. Ίσες ευκαιρίες.

Μολαταύτα, όσο και αν ο φεμινισμός και οι εκπρόσωποί του συνέβαλαν στην κατοχύρωση συνταγματικών δικαιωμάτων για το γυναικείο φύλο, το Δεύτερο Κύμα του φεμινισμού, δηλαδή από το 1960 και έπειτα, παραδέχεται ότι η ισότητα δεν επιτεύχθηκε εξ ολοκλήρου. Έχουμε διανύσει σχεδόν τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα με τις συνέπειες της ανισότητας των φύλων να μην κρύβονται, πλέον, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά, παγκοσμίως.

Η διαπίστωση της σπουδαίας ακαδημαϊκού και κορυφαίας αγωνίστριας για τα δικαιώματα των γυναικών Αλίκης Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου αντηχεί σήμερα από την ομιλία που έδωσε το 1990:

Νομίζω λοιπόν ότι η νέα φάση του φεμινισμού, στην οποία μπήκαμε τώρα, είναι πλέον η μεταβολή σε πράξη ζωής, σε πραγματικότητα, των κανόνων για την ισότητα που έχουν ήδη νομοθετηθεί και υπάρχουν. Και ο αγώνας αυτός δεν μικρός. Και δεν είναι μικρός γιατί, όπως φαίνεται, το αντρικό κατεστημένο δύσκολα υιοθετεί τις νέες αρχές. Αλλά οφείλω να πω ότι ούτε όλες οι γυναίκες έχουν αφομοιώσει τους νέους ρόλους τους οποίους η κοινωνία προβάλλει. Είναι δύσκολη η αλλαγή της νοοτροπίας. Είναι δυσκολότερη από την αλλαγή του νόμου. Ο άνθρωπος απορροφά από πολύ τρυφερή ηλικία τα πρότυπα των ρόλων τα οποία βλέπει όταν είναι μικρός στην οικογένειά του αργότερα στον περίγυρό του τον κοινωνικό. Αυτά ριζώνουν στο υποσυνείδητό του, περιβαλλόμενα μ’ ένα χρώμα συναισθηματικό, και είναι πολύ δύσκολο ύστερα να τα ξεριζώσει. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι νοησιακά αναγνωρίζουν το σωστό, αλλά στην πράξη εφαρμόζουν το αντίθετο. Ή τουλάχιστον εφαρμόζουν εν μέρει την ισότητα και εν μέρει την ανισότητα.

Είναι δεδομένο, επίσης, πως, όσο η οικονομική κρίση πλήττει κυβερνήσεις και πολίτες, οι επιπτώσεις της είναι πολλαπλάσιες στις κοινωνίες με άνιση σχέση μεταξύ των φύλων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου, το 2017 η Ελλάδα βρέθηκε στην τελευταία θέση του Δείκτη Ισότητας Φύλων. Όχι πως στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει σοβαρή βελτίωση: η βαθμολογία τής ΕΕ είναι μόλις 4 μονάδες υψηλότερη σε σχέση με τη μέτρηση του 2007!

Η ελληνική «πρωτιά» προς τα πίσω εντοπίζεται στους εξής έξι τομείς μέτρησης:

1. Στον τομέα εργασίας, δηλαδή στο όφελος από την ισότιμη πρόσβαση στην απασχόληση.
2. Στον τομέα των οικονομικών πόρων και της οικονομικής κατάστασης.
3. Στον τομέα της γνώσης, με συμμετοχή στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση κατά τη διάρκεια της πορείας ζωής.
4. Στον τομέα κατανομής του χρόνου μεταξύ φροντίδας, οικιακής εργασίας και κοινωνικών δραστηριοτήτων.
5. Στην ισότητα στις θέσεις εξουσίας-λήψης αποφάσεων σε οικονομικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς.
6. Στον τομέα της υγείας (κατάσταση υγείας, υγιεινή συμπεριφορά και πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας).

Μια αποκαρδιωτική διάκριση για τη χώρα που νομοθέτησε πλήρη πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες ήδη από το 1952…

Το αντικείμενο των κειμένων που θα ακολουθήσουν σε αυτή τη σειρά άρθρων είναι απλό. Θα δοθεί έμφαση στην απουσία του φεμινισμού, στην έλλειψη προώθησης και υπεράσπισης της ισότητας ανάμεσα στα φύλα σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, στον τομέα της εργασίας, στη δημόσια και την ιδιωτική σφαίρα. Θα προβληθούν τα αποτελέσματα αυτής της απουσίας, δηλαδή, κατ’ ουσίαν, για το έναυσμα να ξανασυστηθεί ο φεμινισμός από την αρχή, να εφαρμοστεί πρακτικά και να εκπροσωπηθεί από όλους.

Ίσως εκπλαγείτε με όσα διαβάσετε, ίσως κουνήσετε το κεφάλι με απογοήτευση. Ελπίζουμε να σας βάλουν σε σκέψεις, και ασφαλώς θα χαρούμε αν σας προκαλέσουν να δείτε την καθημερινότητά σας αλλιώς. Ο διάλογος και τα σχόλια είναι ευπρόσδεκτα.

Καλή αρχή!

[ Για το παρόν κείμενο χρησίμευσαν στοιχεία από τις παρακάτω πηγές: The Penguin Dictionary of Sociology, Abercrombie, Hill and Turner, The Book of the Dead, John Lloyd & John Mitchinson, Faber and Faber Ltd., Ομιλία της κ. Αλίκης Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου για τον εορτασμό της 70ετίας του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, 17.12.1990, www.faros-24.gr, Τελευταία η Ελλάδα στον Δείκτη Ισότητας Φύλων 2017 στην Ε.Ε., www.naftermporiki.gr. Πηγή εικονογράφησης ].