30 χιλιανά πέσος κι άλλοι αριθμοί

«Δεν είναι 30 πέσος, αλλά 30 χρόνια», έγραφε ένα πλακάτ σε μια από τις μαζικές διαδηλώσεις στο Σαντιάγο που ξεκίνησαν από μια αύξηση στην τιμή του εισιτηρίου του Μετρό. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε τι συνέβη στη Χιλή τα προηγούμενα 30 χρόνια —αποφεύγοντας εκδοχές στρεβλωμένες στο σχήμα μονόπλευρων, υπερβολικών και προκατειλημμένων θεωρήσεων—, αναγκαστικά πρέπει να καταφύγουμε στους αριθμούς.

Έχει βελτιωθεί η ευημερία εκεί τις τελευταίες δεκαετίες; Ναι, εντυπωσιακά! Από το 1990 που έγινε η μετάβαση από την αιμοσταγή δικτατορία στη δημοκρατία, η Χιλή έχει αναπτυχθεί με έναν αδιανόητα μεγάλο ρυθμό, τόσο σε σχέση με τις άλλες χώρες της γειτονιάς της όσο και με τις ΗΠΑ, και έτσι έχει καταστεί μια από τις πλουσιότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Ενδεικτικά, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε σταθερές τιμές έχει μεγαλώσει περίπου 250% την περίοδο αυτή, ενώ αυτό των ΗΠΑ αναπτύχθηκε περίπου 150% (πηγή: Bloomberg Opinion). Κι αυτό εξαιτίας μιας οικονομικής πολιτικής της ελεύθερης αγοράς, η οποία έχει δημιουργήσει ένα υγιές δημοσιονομικό περιβάλλον και έναν ισχυρό ιδιωτικό τομέα.

Πράγματι, σημαντική αύξηση της ευημερίας του μέσου πολίτη· αλλά οι φτωχοί Χιλιανοί είχαν αξιοσημείωτο όφελος από αυτήν; Ασυζητητί ναι. Το ποσοστό της φτώχειας στη Δημοκρατία της Χιλής κατέρρευσε από το 40% το 1990 στο 6,4% το 2017 και έφερε τη χώρα να έχει τη καλύτερη επίδοση στο συγκεκριμένο δείκτη απ’ όλη τη Λατινική Αμερική, μετά την Ουρουγουάη!

Μήπως όμως, ενώ πράγματι έβγαλαν πολλούς Χιλιανούς από το φάσμα της φτώχειας, οι πολιτικές της οικονομίας της αγοράς διεύρυναν την εισοδηματική ανισότητα; Ούτε! Αντιθέτως, η ανισότητα έχει μειωθεί αρκετά, αφού ο γνωστότερος δείκτης για τη μέτρησή της, Gini coeficient, έχει πέσει από το 57 το 1990 στο 47 το 2017, χάρη κυρίως σε δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση. Έτσι, η (ακόμα σχετικά μεγάλη) ανισότητα στη Χιλή βρίσκεται πλέον σε καλύτερο επίπεδο από αρκετές χώρες της περιοχής, όπως π.χ. η Βραζιλία ή το Μεξικό, και χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Λατινικής Αμερικής (πηγή: IMF, WorldBank).

Ταυτόχρονα, η Χιλή έχει πολύ καλές επιδόσεις στην πολιτική ελευθερία (τo αμερικανικό think tank House of Freedom βαθμολογεί τη χώρα με 94/100 στην πολιτική ελευθερία και τα κοινωνικά δικαιώματα, όσο τη Γερμανία!) και στην ελευθερία του Τύπου (το γαλλικό think tank Reporters Without Borders την τοποθετεί πάνω από τις ΗΠΑ!) και σχετικά ικανοποιητική επίδοση στη διαφθορά (το γερμανικό think tank Transparency International κατατάσσει τη χώρα λίγο κάτω από τις ΗΠΑ και πάνω από τη Νότιο Κορέα και την Ταϊβάν). Τέλος, σύμφωνα με το Βρετανικό Our World in Data, η Χιλή έχει λίγο μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης από τις ΗΠΑ και σχεδόν μία δεκαετία μεγαλύτερο από τη Βενεζουέλα!

Γιατί λοιπόν η Χιλή είχε νεκρούς στις πρόσφατες διαδηλώσεις κι ο στρατός βγήκε στους δρόμους;

Μερικοί αναλυτές που διάκεινται φιλικά προς την οικονομία της αγοράς θα αναφέρουν τα 6 χρόνια στασιμότητας της Λατινικής Αμερικής που σχετίζεται ευθέως με την πτώση στις τιμές των commodities ή πως η χώρα είναι θύμα της επιτυχίας της — η γενιά των νεότερων Χιλιανών νιώθει ανασφάλεια εξαιτίας των υψηλών προσδοκιών που δημιούργησε η επί τρεις δεκαετίες βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και των ελευθεριών. Σωστά όλα αυτά. Αλλά όσοι πιστεύουμε στην ιδέες της Ελευθερίας, εν μέσω οργισμένων συνθημάτων ενός απίστευτου πλήθους διαδηλωτών, ας είμαστε πιο αυστηροί: το υπόδειγμα λειτουργεί αδιαμφισβήτητα, πλην όμως έχει σοβαρές αστοχίες που απαιτούν θαρραλέες μεταρρυθμίσεις.

Άλλωστε, δογματικές προσεγγίσεις που διαρκώς εξωραΐζουν αφαιρώντας κάθε δυνατότητα αναστοχασμού είναι —θεωρώ— ασυμβίβαστες με τη φιλελεύθερη τοποθέτηση (στον αντίποδα, λόγου χάρη, όσων είναι στρατευμένοι στον Ριζοσπαστικό Λαϊκισμό οι οποίοι κατάπιαν χαρωπά κάθε Βενεζουελανή κάμηλον τα τελευταία χρόνια).

Εξηγούμαι: στη Χιλή οι πλούσιοι πληρώνουν το μικρότερο μερίδιο φόρων από όλες τις πλούσιες χώρες του ΟΟΣΑ, τη στιγμή που η χώρα ξοδεύει λιγότερο για την Παιδεία, την Υγεία και τις Συντάξεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ. Εδώ νομίζω είναι η άκρη μιας κλωστής που καταλήγει σε μια λιγότερο άνιση ως προς τις ευκαιρίες χώρα ­—­ παραδείγματος χάρη, μια Χιλή ευρύτερης κάλυψης υπηρεσιών υγείας ή καλύτερης εκπαίδευσης για περισσότερους.

Η ανισότητα στις ευκαιρίες είναι θέμα στο οποίο, ενώ η χώρα εύκολα περνάει πάνω από το λατινοαμερικάνικο όριο, δυστυχώς αποτυγχάνει όταν ο πήχης σκαρφαλώνει πολύ ψηλότερα, στο ύψος των ανεπτυγμένων χωρών του ΟΟΣΑ.

[ Φωτογραφία ]