Μέρες της κρίσης

Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, μία νόσος εκδηλώνεται σε τρία στάδια. Το πρώτο είναι το στάδιο κατά το οποίο εμφανίζονται τα χαρακτηριστικά της συμπτώματα και σιγά-σιγά επιδεινώνονται. Το δεύτερο είναι «οι μέρες της κρίσης», κατά τις οποίες κρίνεται εάν η νόσος θα καταβάλει τις αντοχές του ασθενούς και θα τον οδηγήσει στον θάνατο ή εάν ο ασθενής είναι σε θέση να νικήσει τη νόσο και να οδηγηθεί έτσι στο τρίτο στάδιο, την ανάρρωση. Καθώς η ιπποκρατική ιατρική δεν έκανε χρήση θεραπευτικών φαρμάκων –θεραπευτικά φάρμακα δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή και πραγματικά δραστικά φάρμακα εμφανίστηκαν μόλις τον 19ο αιώνα–, η ιαματική δραστηριότητα του ιπποκρατικού ιατρού περιοριζόταν στην προσπάθειά να καταπραΰνει τα δεινά του ασθενούς και να βοηθήσει, με την κατάλληλη δίαιτα και τη μεταφορά του σε μέρος με ευνοϊκό κλίμα, τον οργανισμό του να αντισταθεί στη νόσο και να ξεπεράσει έτσι τις μέρες της κρίσης. Ο ιπποκρατικός γιατρός δεν θεράπευε με τη σημερινή σημασία που δίνουμε στον όρο. Αυτό έγινε δυνατό μόνο με την πρόοδο όχι μόνο της ιατρικής, αλλά και της βιολογίας, της χημείας, της φαρμακολογίας και της φυσικής, και άρχισε να κορυφώνεται, όπως είπαμε, κυρίως από τα μέσα του 19ου αιώνα, για να μη σταματήσει ποτέ ώς τις μέρες μας.

Όμως, όπως μας υπενθυμίζει επώδυνα η τωρινή πανδημία, υπάρχουν ακόμα πολλές νόσοι που, προς το παρόν, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο «ιπποκρατικά», δηλαδή χωρίς να είναι δυνατή ούτε η ενεργή θεραπεία του ασθενούς με τη βοήθεια δραστικών φαρμάκων, ούτε και η πρόληψή τους με τη βοήθεια εμβολίων. Όπως λοιπόν και πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια, έτσι και σήμερα η νόσος που προκαλεί ο ιός SARS-CoV2, μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο καταπραϋντικά και υποστηρικτικά –αν και η σημερινή ιατρική διαθέτει καταφανώς καλύτερες μεθόδους και μέσα για αυτό τον σκοπό– και η εξάπλωσή της μπορεί να χαλιναγωγηθεί μόνο με μεθόδους που υφίστανται επίσης από την εποχή του Ιπποκράτη: απομόνωση των ασθενών και αποκλεισμός περιοχών όπου η νόσος εξαπλώνεται επιδημικά.

Είναι προφανές ότι όλες αυτές οι παραδοσιακές μέθοδοι έχουν ακόμα και στη σημερινή ενισχυμένη και δραστικότερη μορφή τους κάποια όρια. Η υποστηρικτική και καταπραϋντική ιατρική νοσηλεία δεν μπορεί να δώσει στον οργανισμό του ασθενούς μεγαλύτερες ή διαφορετικές δυνάμεις αντίστασης από αυτές που ήδη έχει, και η πρόληψη της εξάπλωσης μίας επιδημίας με δραστικά περιοριστικά μέτρα, όπως αυτός ο σχεδόν δίμηνος μερικός αποκλεισμός κατ’ οίκον που επιβλήθηκε σχεδόν σε όλες τις χώρες εξάπλωσης της νόσου, καταλήγει μετά από ένα χρονικό διάστημα στην αυτοαναίρεσή τους γιατί αλλιώς υφίσταται ο κίνδυνος να καταρρεύσουν όλες οι γραμμές τροφοδοσίας, παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της αποτελεσματικότητας της υποστηρικτικής και καταπραϋντικής νοσηλείας στα επίπεδα που θέλουμε.

Έτσι λοιπόν η πανδημία που έχει χτυπήσει σχεδόν όλο τον πλανήτη αφήνει το πρώτο της στάδιο, το στάδιο της εμφάνισής της, και μπαίνει στο δεύτερο: το στάδιο της κρίσης. Τώρα θα κριθεί κατά πόσον οι επιμέρους εθνικές και υπερεθνικές κρατικές δομές αλλά και οι κοινωνικές δομές είναι σε θέση να αντέξουν την πίεση που ασκεί επάνω τους η πανδημία και να λειτουργήσουν έτσι ώστε να διατηρηθεί ένα επίπεδο ζωής ικανό να εξασφαλίζει τόσο την οικονομική ευρωστία των ανθρώπων, όσο και την ψυχική τους υγεία και την κοινωνική ισορροπία που είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία των συστημάτων υγείας εν γένει – γιατί η πανδημία δεν έχει εξαλείψει ή καταστήσει αμελητέες όλες τις άλλες παθήσεις που μαστίζουν τον σημερινό άνθρωπο και που θα μείνουν και μετά το πέρασμά της.

Φαίνεται ίσως παράδοξο ότι αυτές οι μέρες της κρίσης εμφανίζονται ως μέρες «χαλάρωσης» των μέτρων και «απελευθέρωσης». Όμως στην πραγματικότητα η επιφυλακή και η προσοχή δεν χαλαρώνουν: αλλάζουν μορφή. Αντί να επιβάλλονται σαν εξωτερικός περιορισμός, γίνονται μέρος της ψυχοσύνθεσής μας και του προσωπικού μας τρόπου ζωής. Για να μπορέσουμε να ισορροπήσουμε επάνω στο τεντωμένο σχοινί που θα μας βοηθήσει να διαβούμε το βάραθρο της υγειονομικής, οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής καταστροφής, πρέπει να ενστερνιστούμε έναν καινούργιο τρόπο ζωής που θα μας επιτρέψει και να είμαστε όσο το δυνατόν πιο ασφαλείς αλλά και όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινοι και κοινωνικά ενεργοί.

Μια σημαντική πτυχή αυτής της νέας νοοτροπίας είναι και η συμπεριφορά μας απέναντι στους συνανθρώπους μας εκείνους που για οποιονδήποτε λόγο δεν είναι σε θέση να συμμετάσχουν ισοδύναμα στο καινούργιο παιχνίδι κοινωνικής συμπεριφοράς που αρχίζει να διαφαίνεται σιγά-σιγά. Είναι άνθρωποι που αναγκάζονται να απομονώνονται περισσότερο από τους άλλους. Που αποφεύγουν να βγουν από το σπίτι τους γιατί φοβούνται τον συνωστισμό που θα μπορούσε να τους φέρει σε πραγματικά δύσκολη θέση (γιατί, επί παραδείγματι, είναι ηλικιωμένοι ή έχουν επισφαλή υγεία). Που έτσι μπορούν να καλύψουν μόνο με δυσκολία τις καθημερινές τους ανάγκες και δεν μπορούν να ασκηθούν σωματικά όσο θα έπρεπε, ούτε να ξεσκάσουν λίγο κάνοντας έναν μικρό περίπατο στην γειτονιά τους.

Είναι υποχρέωσή μας και θα πρέπει να γίνει μέρος της καινούργιας μας νοοτροπίας αυτές τις μέρες που κρίνεται όχι μόνο η στιγμιαία κατάσταση της υγείας μας αλλά και η αντοχή της κοινωνικής μας ζωής, να δώσουμε σε αυτούς τους συνανθρώπους μας τον χώρο που χρειάζονται για να μπορέσουν να κινηθούν ελεύθερα και χωρίς άγχος στον δημόσιο χώρο. Μπορούμε, ενδεχομένως, να απομακρυνόμαστε λίγο από κοντά τους για να μπορέσουν να κάνουν τον περίπατό τους στην πλατεία ή στο πάρκο χωρίς να φοβούνται ότι κινδυνεύουν να μολυνθούν από τον ιό λόγω του συνωστισμού, που σε εμάς ίσως να φαίνεται ακίνδυνος. Στην ουρά του ταμείου του σούπερ-μάρκετ μπορούμε να τους αφήνουμε να περάσουν πριν από εμάς, ώστε να μπορέσουν να βγουν γρήγορα από τον χώρο. Μπορούμε να τους βοηθήσουμε στα ψώνια και, προ πάντων, μπορούμε να επικοινωνούμε τηλεφωνικά μαζί τους και να τους ρωτάμε πώς είναι και αν χρειάζονται βοήθεια – ή και να πιάνουμε κουβέντα μαζί τους περί ανέμων και υδάτων. Ή να πιούμε στον δρόμο μαζί τους έναν καφέ – κρατώντας τις δέουσες αποστάσεις.

Τις μέρες της κρίσης που έρχονται θα τις ξεπεράσουμε όλοι μαζί, παρόλο που ο καθένας μας ισορροπεί στο δικό του σκοινί επάνω από την άβυσσο. Και τους συνανθρώπους μας που δεν μπορούν να κρατήσουν το ίδιο βήμα με μας, τους βοηθάμε δίνοντάς τους χώρο – στον δημόσιο χώρο αλλά και στην καρδιά μας.

[ Εικ. ]