Ανοιχτός ορίζοντας

Από την εποχή του ύστερου Μεσαίωνα, και ουσιαστικά από τον Μάρκο Πόλο και μετά, η εμπορική δραστηριότητα των ευρωπαϊκών επικρατειών είχε επικεντρωθεί στη μακρινή και εξωτική Ανατολή, ιδιαίτερα την Ινδία και την Κίνα. Όταν όμως το λεγόμενο «σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης», η Κωνσταντινούπολη, έπεσε στα χέρια της νέας δύναμης στην περιοχή, των Οθωμανών, το εμπόριο άρχισε να συναντά δυσκολίες. Έτσι, το βάρος δόθηκε στη μόνη γνωστή εναλλακτική διαδρομή προς την αφθονία της Ανατολής, που ήταν ο περίπλους της Αφρικής. Αυτό οδήγησε σε μια γενικότερη αύξηση της σημασίας της ναυσιπλοΐας, και ώθησε τους σοφούς της εποχής να ασχοληθούν με τα εργαλεία που θα τη βοηθούσαν να επεκτείνει τους ορίζοντές της και να ανοιχτεί με ασφάλεια στον ωκεανό που απλωνόταν προκλητικά, φαινομενικά απέραντος, προς τα δυτικά: χάρτες, όργανα και νέου τύπου πλοία. Το αποτέλεσμα ήταν η λεγόμενη «Εποχή των Ανακαλύψεων», με αποκορύφωμα την ανακάλυψη (έτσι τουλάχιστον πέρασε στην ιστορία, αν και η ακρίβεια της  λέξης σε αυτή την περίπτωση αμφισβητείται) της Αμερικής το 1492 από τον Κολόμβο, ο οποίος μάλιστα είχε ξεκινήσει το ταξίδι του ακριβώς για να φτάσει στην Ανατολή μέσω της Δύσης. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε κάποια άλλη στιγμή.

Για μιαν ακόμα φορά, λοιπόν, επιβεβαιώνεται πως η κινητήρια δύναμη της ιστορίας είναι η αναγκαιότητα. Όπως λέει και ο Τσέιμπερλιν στο βιβλίο του Η καθημερινή ζωή στην Αναγέννηση, «Ο νέος κόσμος άνοιξε γιατί ο παλιός είχε κλείσει». Αν δεν είχε μπλοκαριστεί ο δρόμος προς την Ανατολή, ίσως η ανακάλυψη της Δύσης να είχε γίνει αρκετά αργότερα, και πιθανώς με άλλους όρους και διαφορετική εξέλιξη. Να μια ευκαιρία για τους θιασώτες της εναλλακτικής ιστορίας να αφήσουν το μυαλό τους να τρέξει αχαλίνωτο στα καταπράσινα λιβάδια της φαντασίας.

ΥΓ: Αυτό το Σάββατο, 24 Οκτωβρίου, στην εκπομπή Vox Antiqua, θα μιλήσουμε για τη  ναυσιπλοΐα κατά την περίοδο της Αναγέννησης, ακούγοντας, φυσικά, αναγεννησιακή μουσική.