Το φράκο και η φουστανέλα

Με μία τελείως υποκειμενική και αυθαίρετη εκτίμηση, θεωρώ ότι στην Ευρώπη έχει ταξιδέψει, το πολύ, το 5% του ελληνικού πληθυσμού. Από αυτούς, οι περισσότεροι το έκαναν με γκρουπ, φωτογραφική μηχανή επ’ ώμου, συγκεκριμένες διαδρομές στα αξιοθέατα και πιστωτικές κάρτες για ψώνια, χωρίς καν να ανταλλάξουν κουβέντα με κάποιον ντόπιο. Πολλοί, επίσης, είναι γονείς φοιτητών που σπουδάζουν έξω και απλά πήγαν να «δουν το παιδί», ενώ και πολλά από αυτά τα «παιδιά» είναι φοιτητές που συναναστρέφονται μόνο με Έλληνες και, στα πέντε χρόνια των σπουδών τους, είναι ζήτημα αν βγήκαν μέσα από την ελληνική τους φούσκα. Θεωρώ λοιπόν, πάλι τελείως υποκειμενικά και προφανώς αυθαίρετα, ότι το ποσοστό των κατοίκων της Ελλάδας που έχει ζήσει πραγματικά για λίγο στην Ευρώπη και έχει κατανοήσει τις αρχές, τις νοοτροπίες και την ευρύτερη κουλτούρα που υπάρχει στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών φτάνει μετά βίας και επιεικώς ένα ποσοστό της τάξεως του 2%. Ένα ποσοστό που μέχρι πριν είκοσι χρόνια μπορεί και να ήταν 1%.

Οι υπόλοιποι δεν κάνουν άλλο από το να φαντάζονται και να προσπαθούν να κατανοήσουν, καλοπροαίρετα ή κακοπροαίρετα, τι ακριβώς είναι αυτό το πράγμα που καθημερινά τα ΜΜΕ, οι πολιτικοί και οι «ταξιδεμένοι» αναφέρουν: τι ακριβώς σημαίνει ανοιχτή αγορά και ανοιχτά σύνορα μεταξύ των κρατών-μελών τής ΕΕ· πώς η Δημοκρατία είναι ένα δυναμικό μέγεθος που απαιτεί διαρκείς συμβιβασμούς και όχι τσαμπουκάδες· πώς οι Κοινοτικές Οδηγίες εκσυγχρονίζουν το εθνικό νομικό πλαίσιο σε δικαιώματα και ελευθερίες που πλέον θεωρούμε δεδομένα, αλλά δυο βήματα πιο πέρα τιμωρούνται αυστηρά ακόμα και με θάνατο.

Κάποιοι από εμάς λοιπόν, αφελείς κατά κανόνα, προσπαθούμε τα τελευταία χρόνια να κατανοήσουμε από πού πηγάζει αυτή η αδιαφορία, ή και το μένος πολλές φορές, για την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Προσπαθούμε να καταλάβουμε πώς είναι δυνατόν, μετά τη δραματική οικονομική ανάπτυξη και τις ελευθερίες που γνώρισε η Ελλάδα τα τελευταία τριάντα χρόνια, να είναι θέμα προς αμφισβήτηση η παραμονή της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, μέσω οποιασδήποτε συνθήκης ή συμφωνίας. Να κατανοήσουμε, όμως, και την εμμονή της Ευρώπης να κρατήσει την Ελλάδα εντός των συνόρων της, όσα πακέτα διάσωσης και αν κοστίσει, όση περιφρόνηση και αν λαμβάνει από την ελληνική κοινωνία.

Οι γεωπολιτικοί λόγοι είναι πασιφανείς. Αυτό όμως που αδυνατεί να κατανοήσει το συντριπτικό ποσοστό των Ελλήνων πολιτών είναι ότι υπάρχουν και πολιτισμικοί και ιστορικοί λόγοι. Στα μάτια του μέσου Ευρωπαίου πολίτη, αλλά και πολιτικού, ο βράχος του Παρθενώνα δεν μπορεί να μην βρίσκεται σε ευρωπαϊκό έδαφος. Θα υπήρχε μία μεγάλη αντίφαση αν αυτό το μέρος του πλανήτη ήταν απλώς «Βαλκάνια» ή ένα αδιάφορο ερειπωμένο κομμάτι γης που θα βρισκόταν στο έλεος μίας μίζερης, μοιρολατρικής κοινωνίας, αποκομμένης από τα ήθη και τις αξίες του δυτικού πολιτισμού.

Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά τη φράση του Κ. Καραμανλή, «Η Ελλάς ανήκει εις την Δύσιν», και τριάντα τέσσερα από την καθαυτό ένταξη στην ΕΟΚ, οι κάτοικοι της Ελλάδας προσπαθούν ακόμα να βρουν το πολιτικό και πολιτισμικό στίγμα τους στον χάρτη. Βέβαια δεν είναι κάτι απλό, ούτε είναι μία διαμάχη που προέκυψε από τη δημιουργία της ΕΟΚ το τελευταίο μισό του προηγούμενου αιώνα. Η διαμάχη μεταξύ Δύσης -Ανατολής, ορθολογισμού-συναισθήματος, «φράκου-φουστανέλας», ελεύθερων επιλογών - μοιρολατρίας, και άλλων τέτοιων γνωστών διπόλων, είναι μία πολιτισμική διαμάχη που ξεκίνησε δύο αιώνες πριν: όταν έπρεπε να ζυμωθεί ο χαρακτήρας του κράτους που θα δημιουργούνταν μετά την Επανάσταση.

Η διαμάχη ακόμα καλά κρατεί, και οι οπισθοδρομικές δυνάμεις της χώρας γνωρίζουν εξίσου καλά σε ποιο στρατόπεδο πρέπει να επενδύσουν. Ώστε να αποκοπεί η Ελλάδα από την Ευρώπη. Ώστε να είναι ελεύθεροι να εφαρμόζουν, ανεξέλεγκτα, όλες τις αποφάσεις που εντέλει θα καταστήσουν την Ελλάδα όντως ένα ερειπωμένο κομμάτι Γης, με μία μίζερη, μοιρολατρική, όντως φτωχοποιημένη και εξαθλιωμένη κοινωνία που θα οργανώνει φιέστες με «αρχαίους Σπαρτιάτες» και παρελάσεις με Αμαλίες, λατρεύοντας τον Παρθενώνα χωρίς να γνωρίζει την πραγματική του αξία, την πραγματική του σημασία.