Γυμνές αναγνώσεις

Η ανάγνωση είναι μια διαδικασία που σε μεγάλο βαθμό απομονώνει τον άνθρωπο από το σώμα του. Φυσικά λειτουργούν ενεργητικά η όραση και η αφή, μπορούν να συμμετέχουν η ακοή ή και η όσφρηση ακόμη (καθώς γυρίζουν απαλά οι σελίδες και αναδίδουν τη μυρωδιά του χαρτιού και της κόλλας), και βέβαια τα εσωτερικά όργανα του αναγνώστη δεν παύουν ούτε στιγμή —ευτυχώς— να κάνουν τη δουλειά τους. Από ένα σημείο και μετά όμως, όταν έχεις βυθιστεί πια για τα καλά στον κόσμο που έχει δημιουργήσει για σένα ο συγγραφέας, ο ρόλος των αισθήσεων είναι καθαρά διαμεσολαβητικός και οι λειτουργίες του σώματος συνεχίζουν απαρατήρητες. Έτσι, η ανάγνωση γίνεται συχνά μία σχεδόν εξωσωματική εμπειρία. Μια τέτοια στιγμή είναι όταν καμιά φορά βλέπουμε έναν αναγνώστη να ανασηκώνει αργά το κεφάλι του από το βιβλίο που κρατάει στα χέρια του και να κοιτάζει γύρω του απορημένος και σαν χαμένος. Ξαφνιασμένος, θα έλεγε κανείς, που βλέπει το σώμα του να βρίσκεται αναπαυτικά καθισμένο στην πολυθρόνα με ένα βιβλίο στο χέρι, ενώ ο ίδιος καλπάζει πάνω στο άλογό του για να παραδώσει στον αυτοκράτορα το μήνυμα που του έχουν εμπιστευτεί.

Εξαίρεση από αυτή την κατάσταση αποτελεί συνήθως η ανάγνωση σε ανοιχτό δημόσιο χώρο (μια καφετέρια, ας πούμε, ένα πεζούλι ή ένα παγκάκι στην πλατεία), οπότε η κίνηση του δρόμου, οι κουβέντες των περαστικών και οι μυρωδιές της ζωής εισβάλλουν στα κενά μεταξύ κειμένου και αναγνώστη, άλλοτε σαν γέφυρες και άλλοτε σαν τάφροι. Ακόμη πιο δύσκολη είναι η συγκέντρωση στο βιβλίο σου, πόσο μάλλον η πλήρης απόσπασή σου από την πραγματικότητα, όταν η ανάγνωση γίνεται χωρίς ρούχα. Όταν ο αναγνώστης, μες στο δωμάτιό του ή έξω από τη σκηνή του στο κάμπινγκ όπου παραθερίζει, ακουμπά ένα βιβλίο πάνω στα πόδια του και το χέρι του ξεκουράζεται στη γυμνή του κοιλιά.

Από πού κι ώς πού όμως, και γιατί, να διαβάσει κάποιος γυμνός;

Τρεις κατηγορίες ανθρώπων που θα ήθελαν να διαβάζουν με αυτόν τον τρόπο μπορώ πρόχειρα να σκεφτώ — εννοείται, βέβαια, πως στην πραγματικότητα υπάρχουν τόσες κατηγορίες όσοι και οι γυμνοί αναγνώστες ανά τους αιώνες, αλλά χάριν ευκολίας και συνεννόησης θα περιοριστώ σε τρεις μόνο. Προηγουμένως ας σημειώσω πως, άδικα ενδεχομένως, αφήνω κατά μέρος όσους γυμνώνονται και φωτογραφίζονται κρατώντας ένα βιβλίο στα χέρια τους, προκειμένου να ανεβάσουν κατόπιν τη φωτογραφία τους στο tumblr ή σε οποιονδήποτε άλλο ιστότοπο του διαδικτύου που βρίθει από τέτοιου είδους φωτογραφίες — ωραιότατες σε πολλές περιπτώσεις. Θα περιοριστώ, τέλος πάντων, στις τρεις κατηγορίες που εξαρχής σκέφτηκα.

Είναι, καταρχάς, οι άνθρωποι που διαβάζουν κάνοντας γυμνοί ηλιοθεραπεία στην παραλία, ή όπου αλλού συνηθίζουν να κυκλοφορούν χωρίς ρούχα, και η ανάγνωση είναι απλώς μία παράλληλη δραστηριότητα.

Είναι, έπειτα, εκείνοι που κάποιες μέρες του καλοκαιριού ζεσταίνονται και ιδρώνουν τόσο που δεν ανέχονται ούτε τα εσώρουχά τους επάνω τους, οπότε περιφέρονται στο σπίτι τους γυμνοί και, όταν θελήσουν να διαβάσουν, διαβάζουν φυσικά επίσης γυμνοί.

Εκείνοι όμως που περισσότερο με ενδιαφέρουν είναι οι άλλοι. Όσοι επιθυμούν να εισχωρήσουν γυμνοί, κυριολεκτικά αν είναι δυνατόν, μέσα στο βιβλίο τους: να κυλιστούν ανάμεσα στις φράσεις του, να γλιστρήσουν από τη μία παράγραφο στην άλλη, να τρυπηθούν πάνω στα σημεία στίξης, ν’ αγγίξουν τις μεταφορές και τις παρομοιώσεις και να διασχίσουν τα νοήματα χωρίς τίποτε να παρεμβάλλεται ανάμεσα σε αυτούς και το κείμενο που βαστούν στα χέρια τους. Να βαφτούν, στην ιδανική περίπτωση, με το μαύρο μελάνι της εκτύπωσης. Οπότε, όταν μπορούν, γδύνονται ακριβώς για να διαβάσουν.

Δεν είναι ωστόσο εύκολο. Ήδη από τη στιγμή που θα απαλλαχτείς από τα ρούχα και τα παπούτσια σου αρχίζουν οι δυσκολίες. Καταρχάς, τι θα διαβάσεις; Όλα τα βιβλία δεν προσφέρονται για γυμνή ανάγνωση. Μπορώ πιθανότατα να διαβάσω γυμνός Ελύτη, Κάρολ Ανν Ντάφυ ή Μπάροουζ, Αντρέα Καμιλλέρι ή Γιώργο Ιωάννου. Όχι όμως Γκέοργκ Τρακλ, Τ. Σ. Έλιοτ ή Τόμας Μαν. Όχι Μπόρχες ή Αντόρνο. Και πάλι, βέβαια, ποτέ δεν ξέρεις… Καμιά φορά ακόμα και ο πιο στρυφνός συγγραφέας μεταμορφώνεται μόλις ακουμπήσει πάνω σε ένα απαλό εφήβαιο.

Ύστερα, είναι οι αναπόφευκτοι περισπασμοί του γυμνού σώματος. Ένα γυμνό σώμα σε αδράνεια, το δικό σου ή ένα άλλο, δεν μπορεί παρά να δημιουργεί ερωτικούς συνειρμούς, να ξυπνά αναμνήσεις και αισθήσεις. Είτε άντρας είσαι είτε γυναίκα, η ματιά σου που θα γλιστρήσει μια στιγμή από τη σελίδα σε εκείνο το σημάδι που έχεις πλάι στον αφαλό δεν μπορεί παρά να σου φέρει στον νου τα φιλιά που τρυφερά σού απέθετε ο σύντροφός σου κάποτε εκεί. Ο λίγος ιδρώτας στη μασχάλη σου ή πίσω από τα γόνατα θα ανασύρει από τη μνήμη σου τη μυρωδιά του δικού της ιδρώτα που σε μεθούσε δύο ή δέκα καλοκαίρια πιο πριν. Η σελίδα του βιβλίου σου καθώς τη γυρίζεις και σου γρατζουνά απαλά τη ρώγα του στήθους, ή το αεράκι που μπαίνει ξαφνικά από το παράθυρο και σε δροσίζει ανάμεσα στα πόδια, ή απλώς τα δάχτυλα των ποδιών σου που προβάλλουν πίσω από το βιβλίο, όλα αυτά θα σε αποσπάσουν λίγο ή πολύ από την ανάγνωση και θα βρεθείς τελικά στη γνωστή (ηδονική, χωρίς αμφιβολία) κατάσταση που περιγράφει ο Ελύτης στον «Μικρό ναυτίλο» του:

«Γυμνός, Ιούλιο μήνα, το καταμεσήμερο. Σ’ ένα στενό κρεβάτι, ανάμεσα σε δυο σεντόνια χοντρά, ντρίλινα, με το μάγουλο πάνω στο μπράτσο μου που το γλείφω και γεύομαι την αρμύρα του. Κοιτάζω τον ασβέστη αντικρύ στον τοίχο της μικρής μου κάμαρας. Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα όπου έχω αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια, τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα, η καρέκλα με την πελώρια ψάθα. Xάμου, στ’ άσπρα και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα. Έχω στο πλάι μου κι ένα βιβλίο».

Μα και έτσι αξίζει τον κόπο. Γιατί η ανάγνωση, η ζωή δηλαδή, πλουτίζεται, διευρύνεται, νοστιμίζει, αποκτά και άλλες διαστάσεις. Μια στις τόσες, γιατί όχι; Δοκίμασέ το. Έστω μόνο ξυπόλυτος στην αρχή. Όπως ακριβώς το προτείνει η Αμερικανίδα ποιήτρια Elaine Equi:

Να διαβάζεις γυμνός ή Να διαβάζεις ξυπόλυτος

Αν δεν αισθάνεσαι απολύτως άνετα με το σώμα σου,

το να διαβάζεις γυμνός πιο πιθανό είναι να σου αποσπά

την προσοχή παρά να αυξήσει την απόλαυση.

Μια καλή συμβιβαστική λύση που προσδίδει ωστόσο μιαν αίσθηση

άνεσης και οικειότητας είναι το να διαβάζεις ξυπόλυτος. Φαντάσου

να βαδίζεις με γυμνά πόδια πάνω στις λέξεις που διαβάζεις.    

Σημείωση: ιδιαίτερα απολαυστικό είναι αν το κάνεις αυτό σε δημόσιο χώρο.