«Little Scarlet», του Walter Mosley

Ο Walter Mosley εμφανίστηκε το 1990 με το βιβλίο «Ο Διάβολος με το Γαλάζιο Φόρεμα» (πρώτο από μία σειρά δεκατριών) και τάραξε τα νερά ανανεώνοντας με τη γραφή του ένα πολυαγαπημένο είδος. Σε αυτό το βιβλίο, που είναι τοποθετημένο χρονικά το 1948 και χωροταξικά στο γκέτο των μαύρων του Λος Άντζελες , μας συστήνει τον Ιεζεκιήλ (Ίζυ) Ρόουλινς, έναν μαύρο βετεράνο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που, μόλις απολυμένος από τη δουλειά του, προσπαθεί να σώσει το σπίτι που έχει αγοράσει. Αναγκάζεται έτσι να δεχτεί την πρόταση ενός λευκού να βρει μια εξαφανισμένη λευκή κοπέλα  που της αρέσει να συχνάζει σε κακόφημα μπαρ και να κάνει παρέα με μαύρους. Μέσα από την αναζήτησή του, μας παρουσιάζεται το γκέτο με όλη τη σκληρή ομορφιά του.

Το «Little Scarlet» είναι το ένατο της σειράς. Τοποθετημένο το 1965 στο γκέτο Watts του Λος Άντζελες αμέσως μετά τις πρωτοφανείς φυλετικές ταραχές που έμειναν στην ιστορία ως «The Watts riots» ή «Watts Rebellion», βρίσκουμε τον Ίζυ Ρόουλινς  σαρανταπεντάρη, πατριάρχη μιας ιδιότυπης οικογένειας, κάτοχο πέντε ακινήτων, παράνομο ντετέκτιβ —μιας και ποτέ δεν απέκτησε άδεια— και δημοτικό υπάλληλο — καθώς εργάζεται ως επιστάτης σε ένα γυμνάσιο της περιοχής. Είναι πια σχεδόν αστός. Έχει παρακολουθήσει, αμέτοχος μεν, με ψυχική τρικυμία δε, το εξαήμερο ξέσπασμα των ομόφυλών του που πυροδοτήθηκε από τη σύλληψη στις 11 Αυγούστου ενός μαύρου μοτοσικλετιστή που βρέθηκε να οδηγεί μεθυσμένος.

Η ατμόσφαιρα είναι ακόμα εκρηκτική, η μισητή ακόμα και στην τοπική αστυνομία εθνοφρουρά περιπολεί στην πόλη που μετράει της πληγές της: 34 νεκροί, λιντσαρισμένοι πολίτες, καμένα κτίρια, λεηλατημένα καταστήματα, κυρίως λευκών, δουλειές κατεστραμμένες, δρόμοι σπαρμένοι με πέτρες, σπασμένα μπουκάλια και άδειους κάλυκες από τις σφαίρες των ελεύθερων σκοπευτών και από τις δυο πλευρές, συνθέτουν ένα τοπίο αποκάλυψης. Ο φόβος έχει εγκατασταθεί στο Λος Άντζελες, και για πρώτη φορά οι λευκοί δεν κοιμούνται τόσο ήσυχα. Μέσα σε αυτό το κλίμα η αστυνομία ζητά τη βοήθειά του: να βρει τον δολοφόνο μια νεαρής μαύρης. Υποψιάζονται ότι είναι ένας λευκός άντρας που η κοπέλα έσωσε από λιντσάρισμα τη δεύτερη μέρα των επεισοδίων. Κρατάνε το έγκλημα κρυφό, μακριά από τη δημοσιότητα, γιατί φοβούνται ότι ίσως αποτελέσει τη θρυαλλίδα μιας καινούργιας εξέγερσης, ακόμα πιο ισχυρής. Ο Ρόουλινς  αντιλαμβάνεται ότι μόνο αυτός μπορεί να κινηθεί στο ρημαγμένο γκέτο και να μάθει την αλήθεια. Είναι ο μόνος που γνωρίζει κώδικες και συμπεριφορές που θα τον βοηθήσουν να λύσει το μυστήριο, όχι τόσο για να βοηθήσει τη λευκή αστυνομία, που τον περιφρονεί, όσο την κοινότητά του.

Σε αυτό το ταξίδι του θα ξανασυναντήσουμε παλιούς γνώριμους, όπως ο διαβόητος Ποντικός και ο ιδιοφυής Τζάκσον Μπλου, μικροκακοποιοί φίλοι από παλιά, που θα τρέξουν σε βοήθειά του, αλλά και καινούργιους, όπως ο λευκός επιθεωρητής Μέλβιν Σαγκς και ο γιγαντόσωμος Μπιλ που έχει φτιάξει ένα άσυλο, καταφύγιο κάθε κατατρεγμένου, όποιο και αν είναι το παρελθόν του. Πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο έχουν οι γυναίκες και οι αφηγήσεις τους που θηλυκώνουν στην κεντρική ιστορία φτιάχνοντας μια πιστή τοιχογραφία της εποχής και αποκαλύπτοντας τα πιο απόκρυφα μυστικά της . Από το θύμα με τα κατακόκκινα μαλλιά, τη Νόλα Πέιν, που δεν θα διστάσει να σπάσει τα ταμπού σώζοντας ένα λευκό που λιντσάρουν τα «αδέλφια» της, και τη θελκτική και ανεξάρτητη σύντροφό του Μπόνι, μέχρι τη νεαρή Ζουάντα με το κορμί που θα τον βάζει σε διαρκή πειρασμό και τη γιαγιά του θύματος, την κυρία Λάντρι, με το τραυματικό παρελθόν, και άλλες με μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο. Όλες θα τον βοηθήσουν να φτάσει στη λύση του μυστηρίου. Μια λύση απρόσμενη, χωρίς απολύτως καλούς ή απολύτως κακούς, σε μια κοινωνία χωρισμένη ανάλογα με το χρώμα του δέρματος των μελών της.

Με γλώσσα κοφτερή σαν ξυράφι, απίστευτα κινηματογραφική ο Mosley ψιλοκεντά μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, σαν βέλγικη δαντέλα, με τέλεια ισορροπία, αποτυπώνοντας μια αριστουργηματική ιστορία, πλημμυρισμένη από τις εσωτερικές συγκρούσεις του ήρωα που παλεύει με τις αναμνήσεις μιας ζωής στερημένης «στο πίσω μέρος των λεωφορείων και σε φυλετικά διαχωρισμένα θεωρεία θεάτρων», την ψυχογραφία των δευτεραγωνιστών που τους δίνει υπόσταση και βάθος, το πολιτικό σχόλιο που ξεπηδά μέσα από τις γραμμές (ο πόλεμος του Βιετνάμ που μόλις ξεκινά, η ασυνεννοησία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ με τους τοπικούς ηγέτες της μαύρης κοινότητας), την ατμόσφαιρα που προσδιορίζεται ήδη την από την πρώτη κιόλας παράγραφο σε μια ονειρεμένα σκληρή περιγραφή στην οποία παίρνουν μέρος όλες οι αισθήσεις του αναγνώστη.

Σε αυτό το κολασμένο τοπίο όμως υπάρχουν και οι φωτεινές στιγμές: το σπάσιμο των ταμπού όπως όταν ο επιθεωρητής Μέλβιν Σαγκς θα του σφίξει φιλικά το χέρι  μπροστά σε όλους τούς τουλάχιστον προκατειλημμένους λευκούς αστυνομικούς, ή η συνάντηση του ήρωα με τη λευκή νοσοκόμα Μαριάν Πλαμπ από το Μέμφις του Τεννεσί: «Όταν πήρα το μολύβι, ακούμπησαν τα δάχτυλά μας. Νομίζω πως ταραχτήκαμε και οι δυο. Δεν ήταν σεξουαλικής φύσης, αλλά το σπάσιμο ενός ταμπού που είχε κυβερνήσει τους ανθρώπους της και τους δικούς μου για εκατοντάδες χρόνια».                                                                                                                        

Παρόλο που ποτέ ο Mosley δεν αφήνει το νήμα της αστυνομικής υπόθεσης —ως άξιος απόγονος των κλασικών: Raymond Chandler, Dashiell Hammet, James M. Cain, Chester Himes—, καταθέτει παράλληλα και ένα πικρό σχόλιο για τις κοινωνικές αδικίες και των ρατσισμό που βιώνουν οι μαύροι καθημερινά, αν και έχει περάσει ένας αιώνας από την ψήφιση της τροπολογίας για τη χειραφέτησή τους.

Το καλοκαίρι πήρα μεγάλη χαρά όταν είδα στις προθήκες των Εκδόσεων Πόλις έναν καινούργιο Mosley. Τον ήρωά του, Ίζυ Ρόουλινς,  και τον κόσμο του τους είχα αγαπήσει μέσα από τη μετριότατη ταινία του Carl Franklin. Το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1994 από τις Εκδόσεις Aquarious , αλλά εγώ το διάβασα  το 2007 από τον Πατάκη. Ελπίζω κάποτε να εκδοθεί το σύνολο των έργων του Mosley στην Ελλάδα.

Συγχαρητήρια στην Άλκηστη Τριμπέρη για την άψογη μετάφραση.