Ερωτευμένος Μπέρνι

Ο Μπέρνι Γκούντερ έχει μπει στο πάνθεον των κλασικών ντετέκτιβ και είναι πια αναγνωρίσιμος παγκοσμίως. Ο δημιουργός του, Philip Kerr, έβγαλε τα τρία πρώτα βιβλία της σειράς την περίοδο 1989-1991, όταν η επανένωση των δύο Γερμανιών ήταν ακόμα νωπή. Η σειρά τώρα αριθμεί δέκα βιβλία και το 2016 θα βγει στις προθήκες των βιβλιοπωλείων η ενδέκατη περιπέτεια του Μπέρνι με τίτλο «The other side of silence». Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί επτά από τη σειρά, όλα από τις Εκδόσεις Κέδρος. Τα τρία πρώτα, «Οι Βιολέτες του Μάρτη», «Ο Χλωμός Εγκληματίας» και το «Γερμανικό Ρέκβιεμ», βγήκαν σχεδόν ταυτόχρονα στα τέλη του 2003. Το 2012 επανεκδόθηκαν όλα μαζί σε έναν υπέροχο hardback τόμο κάτω από τον τίτλο «Η Τριλογία του Βερολίνου». Αν κάποιος καινούργιος αναγνώστης θελήσει ποτέ να παρακολουθήσει την ζωή του Μπέρνι Γκούντερ με χρονολογική σειρά των υποθέσεών του, η σειρά έχει ως εξής: «Οι Βιολέτες του Μάρτη» (1936), «Ο Χλωμός Εγκληματίας» (1938), «Μοιραία Πράγα» (1941), «Άνθρωπος χωρίς Ανάσα» (1942), «Η Γυναίκα από το Ζάγκρεμπ» (1943), «Γερμανικό Ρέκβιεμ» (1947, «Η Φλόγα που Σιγοκαίει» (1950).

Τι κάνει όμως αυτά τα βιβλία ακαταμάχητα μέσα στην πληθώρα των αστυνομικών που εκδίδονται κάθε χρόνο; Είναι η υπέροχη ατμόσφαιρα, που σου φέρνει στο μυαλό εικόνες από το «M»του Fritz Lang και τον «Τρίτο Άνθρωπο» του Όρσον Ουέλς. Ο συνδυασμός ενός συναρπαστικού αστυνομικού αινίγματος, ιστορίας και πολιτικής. Οι θανατηφόρες ατάκες του ήρωα που με το μαύρο χιούμορ και την κυνικότητά του χρίζεται άξιος διάδοχος του Φίλιπ Μάρλοου. Είναι όλα αυτά μαζί, ναι — αλλά υπάρχει και κάτι ακόμα. Ο ήρωας του Kerr είναι άνθρωπος, δεν είναι υπερήρωας. Νοσταλγεί το όμορφο παρελθόν, υποκύπτει σε πειρασμούς όπως οι ωραίες γυναίκες, το καλό ποτό και το φαγητό, προσπαθεί να επιβιώσει και να διατηρήσει την ανθρωπιά του σε ένα σκοτεινό, εχθρικό, ανελεύθερο καθεστώς, γνωρίζοντας ότι η ιστορία μπορεί πολύ εύκολα να τον συνθλίψει στα γρανάζια της, όπως κάνει συνήθως στους κοινούς ανθρώπους. Αισθάνομαι ότι οι περισσότεροι από μας έτσι θα θέλαμε να φερόμασταν αν ζούσαμε παρόμοιες καταστάσεις

Αυτό το βιβλίο, «Η Γυναίκα από το Ζάγκρεμπ», κινείται σε τρεις χρόνους: 1956, 1942, 1943. Ξεκινά με τον Μπέρνι στη γαλλική Ριβιέρα, το 1956, να παρακολουθεί μία ταινία με πρωταγωνίστρια την «Γερμανίδα Γκάρμπο» Ντάλια Ντρέσνερ. Αυτό τον οδηγεί να κάνει μια βουτιά στο παρελθόν του, στο καλοκαίρι του 1942, αμέσως μετά τα γεγονότα που διαβάσαμε στη «Μοιραία Πράγα».

Εργάζεται στο Τμήμα Ανθρωποκτονιών της Αστυνομίας. Ο Άρτουρ Νέμπε τού έχει εξασφαλίσει μια θέση εργασίας στο Γραφείο Εγκλημάτων Πολέμου, αλλά πρώτα βέβαια υπάρχει μια μικρή δουλειά που θα ήθελε ο Μπέρνι να κάνει γι’ αυτόν… Μετά τη δολοφονία του Χάιντριχ, ο Νέμπε έχει οριστεί αναπληρωτής πρόεδρος της Διεθνούς Αστυνομικής Επιτροπής, και θέλει να δώσει μια ομιλία για μια από τις διάσημες υποθέσεις του σε ένα διεθνές συνέδριο που διοργανώνει. Παράλληλα, ερευνά και μια υπόθεση για τον δικηγόρο ενός πρώην πελάτη του, που γνωρίσαμε στις «Βιολέτες του Μάρτη», τον οποίο θα βρει δολοφονημένο στο γραφείο του. Εδώ γίνεται πάλι ένα άλμα και βρίσκουμε τον ήρωά μας το 1943, μετά τα γεγονότα που περιγράφονται στον «Άνθρωπο χωρίς Ανάσα». Καλείται στο Υπουργείο Αλήθειας και Προπαγάνδας από τον Γκέμπελς, ο οποίος θέλει η Ντάλια Ντρέσνερ να εμφανιστεί στη νέα ταινία του, ενώ εκείνη αρνείται μέχρι να μάθει την τύχη του αγνοούμενου στην Κροατία πατέρα της. Ο Μπέρνι και η Ντάλια γίνονται εραστές και ξεκινά για την αποστολή του.

Στην Κροατία, θα σοκαριστεί από τη βαναυσότητα των Ουστάσι και την καθημερινή εκατόμβη νεκρών Σέρβων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Θα συναντήσει ιστορικές προσωπικότητες και θα συνδέσει τα νήματα της πρώτης δολοφονίας, που διαβάσαμε στην αρχή του βιβλίου, τον πατέρα της αγαπημένης του, καθώς και άλλους φόνους και μυστήρια που θα προκύψουν στην πορεία. Θα ταξιδέψει στην Ελβετία, όπου θα δώσει λύση ξεγελώντας το σύστημα έτσι ώστε να σώσει αυτό που αξίζει να σωθεί… και να καταφέρει να επιβιώσει.

Αυτό το βιβλίο στην αρχή δεν με ικανοποίησε όσο τα άλλα της σειράς. Παρόλο που ο ήρωας είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένος, με χιούμορ και θανατηφόρες ατάκες, αυτό το πηγαινέλα σε χρόνους, χώρες και υποθέσεις κόστισε στη δομή. Του προσέδωσε μια χαλαρότητα, μια έλλειψη εστίασης, τουλάχιστον μέχρι να ξεχωρίσω, προσωπικά, ποια ήταν η κύρια ιστορία — η οποία αρχίζει και αναπτύσσεται μετά τη σελίδα 140. Τότε όμως βρίσκει τον ρυθμό του. Η δράση είναι καταιγιστική. Η ανάπτυξη των χαρακτήρων απόλυτα ρεαλιστική: ο Γκέμπελς τόσο μειλίχια δαιμονικός όσο τον φανταζόμαστε και η Ντάλια μια αρχετυπική θεά του κινηματογράφου της εποχής, πρωταγωνίστρια στα όνειρα στρατιών ανδρών. Η μίξη φανταστικών και πραγματικών γεγονότων, όπως η εμφάνιση του Κουρτ Βάλντχαϊμ ως νεαρού συνδέσμου στην περιοχή του Ζάγκρεμπ, ή η περιγραφή για το πώς μπόρεσε ο Τίτο να ενώσει λαούς προαιώνια εχθρικούς, είναι εκπληκτική. Η ατμόσφαιρα είναι όπως πρέπει, όπως και το πολιτικό σχόλιο. Το τέλος πικρό αλλά τόσο πραγματικό.

Παρά τις αρχικές ενστάσεις μου, η εξέλιξη της ανάγνωσης ήταν απολαυστική. Και πλέον ανυπομονώ για την καινούρια περιπέτεια του Μπέρνι Γκούντερ.