«Νόρα Γουέμπστερ», του Colm Tóibín

Τον Tóibín τον γνώρισα πρώτη φορά στο «The Master», όπου καταπιανόταν με την ζωή του Henry James, αλλά τότε ήμουν σαφώς υπέρ του David Lodge, που την ίδια χρονιά ασχολήθηκε και αυτός με τον τεράστιο αυτό συγγραφέα. Η «Διαθήκη της Μαρίας» μού είχε φανεί αποκαρδιωτικά μικρή, στο «Brooklyn» ένιωσα ότι ήθελα κάτι παραπάνω, αλλά στη «Νόρα Γουέμπστερ» επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές μου υποψίες για τη μεγάλη συγγραφική του αξία.

Όπως και στο «Brooklyn», έτσι και στη «Νόρα Γουέμπστερ» μια οδυνηρή απώλεια είναι η κινητήριος δύναμη του βιβλίου. Η ηρωίδα πρέπει να βρει τη δύναμη να ξεπεράσει την απώλεια μέσα από μια δύσκολη, επίπονη προσωπική αναμέτρηση με τον εαυτό της.

Παγιδευμένη από την καθημερινότητα και την τυραννία των αδιάκριτων συλλυπητηρίων από τους γείτονες, αναζητεί απεγνωσμένα μια ευκαιρία για να ξεφύγει. Τη βρίσκει στη μουσική και στο τραγούδι, και αυτό αποτελεί το έναυσμα για μια νέα αρχή. Μέχρι όμως να φτάσει σε αυτή τη λύτρωση, η Νόρα περνά από διαδοχικά στάδια αμέτρητων αμφιβολιών και κλονιζόμενης αυτοκυριαρχίας, που ο Tóibín μας τα παρουσιάζει με αριστουργηματικό τρόπο. Ήδη από τις πρώτες λέξεις έχεις αυτό το αίσθημα, με την εμφάνιση του γείτονα και την «υιοθέτηση ενός τόνου που δεν θα χρησιμοποιούσε παλιότερα. Σαν να είχε αποκτήσει κάποια εξουσία πάνω της», και την αντίδραση της Νόρας να «δαγκώσει το χείλι της για να μη δακρύσει». Νιώθουμε τον κίνδυνο που αισθάνεται η Νόρα χωρίς τη δυναμική παρουσία του συζύγου αλλά παράλληλα και την αντίστασή της, τη συνεχή προσπάθειά της να κρατήσει τις αποστάσεις και να κρύψει βαθιά μέσα της δάκρυα και ψιθύρους.

Παρακολουθούμε, στη συνέχεια, την προσπάθειά της να σταθεί στα πόδια της, την επιστροφή σε μια δουλειά στην οποία ποτέ της δεν πίστευε ότι θα επιστρέψει, την πώληση του εξοχικού όπου πέρασαν σαν οικογένεια πολλές ευτυχισμένες στιγμές, αλλά και τη διαχείριση του θρήνου από τα παιδιά της χωρίς καμία δική της παρέμβαση — και καταλαβαίνουμε, μέσα από τη ζωντανή, θερμή πρόζα του Tóibín, τις αλλαγές που συντελούνται στον χαρακτήρα της.

Και, όταν έρχεται η λύτρωση μέσα από τη μουσική, είναι σαν να ακούμε το τσέλο στις μελωδίες του Μπετόβεν: η απάντηση στον θρήνο της και μαζί μια γενναία αφύπνιση συναισθημάτων που ούτε η ίδια μπορούσε να φανταστεί — και έχουμε μόλις ολοκληρώσει την εικόνα μιας ηρωίδας από τις πιο σημαντικές στη σύγχρονη πεζογραφία.

Με δεδομένη τη λατρεία του Tóibín για τη χώρα του, που είναι γραμμένη, χαραγμένη, παντού στο βιβλίο, θα μπορούσε να πιστέψει κάποιος ότι η «Νόρα Γουέμπστερ» είναι μια ιρλανδέζικη ιστορία αγάπης και ένα ερωτικό γράμμα για τους Ιρλανδούς αναγνώστες. Είναι όμως τόσο αριστοτεχνικός ο τρόπος που την παρουσιάζει, που απευθύνεται σε όλους, και καταφέρνει να σε γοητεύσει, όχι μόνο με τον χειρισμό της γλώσσας, αλλά και με τον τόσο οικείο χαρακτήρα της Νόρας.

Πολύ καλή η μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου, ενώ ό,τι και να πω για τις Εκδόσεις Ίκαρος αλλά και για το εκπληκτικό εξώφυλλο του Χρήστου Κούρτογλου είναι λίγα.