Μίλα μου για φύλα

Όταν ήμουν πιτσιρίκι στο σχολείο, και πολύ πιο ανορθόγραφη, μονίμως έγραφα λάθος το φύλο, το φύλλο, το τριαντάφυλλο, τον φίλο, και ούτω καθεξής. Ατέλειωτο μπέρδεμα. Ίσως και να μην ήταν τυχαίο, τώρα που το σκέφτομαι. Γενικά με το φύλο, από μικρή το ένιωθα πως κάτι δεν μας πολυλένε καλά και αρνούμουν να το καταπιώ αμάσητο.

Ας μιλήσουμε όμως για τα φύλα. Αυτά με το ένα λάμδα.

Πρόσφατη έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε πως σχεδόν οι μισοί Βρετανοί, συγκεκριμένα το 44%, δεν πιστεύουν στον δυϊσμό των φύλων, πως τα φύλα δηλαδή είναι δύο: άντρας/γυναίκα. Αλλά πιστεύουν πως το φύλο μπορεί να εκφράζεται από ένα πολύ ευρύτερο φάσμα ταυτοτήτων και συμπεριφορών.

Η έρευνα αυτή έγινε σε αρκετά μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων, περί τους 8.000. Ζητήθηκε να εκφράσουν τη θέση τους σχετικά με το αν αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό φύλο, δηλαδή η εσωτερική και ατομική αντίληψη που έχει καθένας μας για το φύλο, μπορεί να περιοριστεί στα δύο κυρίαρχα φύλα με μία δυϊστική αντίληψη ή από μία ευρεία ποικιλία εκφράσεων φύλου ή και ρευστότητας αναφορικά με το φύλο. Τα ποσοστά αυτά έφταναν και ξεπερνούσαν το 50% στις ηλικίες μεταξύ 18-34, το ενδιαφέρον όμως είναι ότι και στις ηλικίες άνω των 55 το ποσοστό έφτασε στο 39%. Όλα αυτά βέβαια στη χώρα που πρώτη στον κόσμο απέκτησε νομοθεσία για τη δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων για τους τρανς ανθρώπους χωρίς την προϋπόθεση χειρουργικής επέμβασης επαναπροσδιορισμού φύλου — ήδη από το 2004. Και φυσικά από τότε κύλησε πολύ νερό στ’ αυλάκι. Και αυτό το σημειώνω καθώς συχνά διατυπώνεται ο προβληματισμός αν οι νομοθεσίες, ανάμεσα στα άλλα, έχουν παιδευτικό χαρακτήρα. Η εν λόγω έρευνα το αποδεικνύει περίτρανα.

Στην Ανατολή, σε κάποιους πολιτισμούς, συχνά συναντάμε ιδέες πως τα φύλα είναι τρία ή και τέσσερα, ενώ σε ιθαγενείς πληθυσμούς της Αμερικής συναντάμε την έκφραση «two spirit», ως μία έκφραση για τους τρανς ανθρώπους. Την έννοια του τρίτου φύλου συχνά τη συναντούσαμε και στον δυτικό κόσμο, παλαιότερα για τους τρανς ή ακόμη και για τους γκέι (για τις λεσβίες, μην τα συζητάτε: ήταν αόρατες — και, σε κάποιο βαθμό, ακόμη είναι), συχνά και με χρήση αποσιωπητικών: «το τρίτο φύλο…», που δηλώνουν κάτι που αποσιωπάται ή που εννοείται ή που λοιδορείται — βάζετε ό,τι θέλετε, το σίγουρο είναι πως η χρήση αυτή ήταν κακοποιητική.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα εξαιρετικό βιβλίο: «Πέρα από το ροζ και το γαλάζιο — όλα τα παιχνίδια για όλα τα παιδιά», της Δήμητρας Κογκίδου, που όχι μόνο από τη πανεπιστημιακή της θέση, αλλά και με όλη της τη δραστηριότητα, βάζει το δικό της λιθαράκι στην απάλειψη των στερεοτύπων αναφορικά με το φύλο. Βάζουμε σε διαχωρισμούς τους ανθρώπους. Μπλε και σούπερ ήρωες για τα αγοράκια, ροζ και Μπάρμπι για τα κορίτσια. Ένας αέναος πόλεμος του ροζ και του γαλάζιου, στον οποίο τελικά βρισκόμαστε ηττημένοι όλοι μας, έγκλειστοι στα στρατόπεδα των έμφυλων διαχωρισμών όπου από την παιδική μας ηλικία μάς μαντρώνουν για να μάθουμε να επιτελούμε τους ρόλους μας. Και βέβαια μέσα σ’ αυτό το κατασκευασμένο δίπολο συνθλίβονται άνθρωποι, καθώς μέσα από την επιτέλεση των έμφυλων ρόλων τους καλούνται να αποδεικνύουν πόσο «άντρες» ή «γυναίκες» είναι — αλλά κατεξοχήν συνθλίβονται οι τρανς άνθρωποι, οι εξωμότες του φύλου —gender outlaws, όπως είχε πει η Kate Bornstein—, πληρώνοντας καθημερινά την ταυτότητά τους με αποκλεισμούς, διακρίσεις και βία.

Πόσα είναι τελικά τα φύλα; Δύο; Τρία; Εκατόν πενήντα τρία; Η απάντηση βρίσκεται μέσα σου. Στον τρόπο που ο καθένας μας βιώνει το φύλο του. Μέσα σε όλο αυτό το φάσμα, όλην αυτή την ευρεία ποικιλία ταυτοτήτων και εκφράσεων φύλου, μπορείς να καθρεφτιστείς και κάπου να βρεις τον εαυτό σου — ή την εαυτή σου…

Και μην ξενιστείς αν δεν έχει ροζ ή γαλάζιο χρώμα. Υπάρχει άλλωστε τόση πανδαισία χρωμάτων εκεί έξω, που θα τυφλωθείς από τη μαγεία. Και η μαγεία θα είσαι εσύ. Η καθεμιά και ο καθένας μας ξεχωριστά. Και αυτή τη μαγεία να τη διαφυλάξεις.

Είναι ο δικός σου πλούτος.