Ζωγραφίζοντας την ισότητα

«Θέλω να ζωγραφίσω στους τοίχους πάνω στις άσχημες αναμνήσεις του πολέμου, για να διαγράψω τον πόλεμο από τη μνήμη των ανθρώπων. Θέλω να κάνω το Αφγανιστάν διάσημο για την τέχνη του, όχι για τον πόλεμο». Αυτά δηλώνει η μόνη γυναίκα Αφγανή street artist. Η Shamsia Hassani έχει σπουδάσει Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ, όπου και διδάσκει, και γεμίζει με γκράφιτι την πόλη της, θίγοντας κυρίως τα δικαιώματα των γυναικών.

Δεν χρειάζεται κανείς να αναφέρει πολλά για την ισότητα των φύλων στο Αφγανιστάν. Μισαλλοδοξία, φυλετική διάκριση, θρησκευτικός φανατισμός, κοινωνικός αποκλεισμός, άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση, βία: μερικά μόνο από τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της ζωής μιας γυναίκας σήμερα στη χώρα. Και δεν είναι μόνο η μπούρκα. Πολύ σωστά επισημαίνει και η Hassani όταν τη ρωτούν για το τι πιστεύει σχετικά με την μπούρκα. Ακόμη και αν καταργηθεί, λέει, τα προβλήματα και η ανισότητα θα παραμείνουν το ίδιο έντονα και σκληρά για τις γυναίκες εκεί. Γι’ αυτό και επιμένει πως είναι σημαντικό να αρθούν οι βασικές απαγορεύσεις στη γυναίκα: να έχει δυνατότητα να μορφωθεί, να εργαστεί, να κυκλοφορεί ελεύθερη και ασφαλής. Ακόμη και αν επιλέγει να φοράει μπούρκα.

Όμως τι είναι αυτό που κάνει τη Hassani μοναδική στο έργο της, εκτός από το ότι είναι μια γυναίκα μόνη στον δρόμο που δημιουργεί; H Hassani χτίζει εικόνες μιας άλλης γυναίκας από ό,τι είναι συνηθισμένο στην περιοχή της. Έτσι, αντί να πηγαίνει κόντρα στο στερεότυπο, παρουσιάζοντας ξανά και ξανά τη γυναίκα σε μειονεκτική θέση, επιλέγει να δείξει τη γυναίκα αλλιώς: όμορφη, δυνατή, δημιουργική, χαρούμενη. Προσθέτει την κίνηση, θέλοντας να δείξει πως οι γυναίκες έχουν επιστρέψει στην αφγανική κοινωνία σε ένα νέο μοτίβο, πιο ισχυρό από πριν. Δεν είναι πια αποκλεισμένες στο σπίτι τους. Η Hassani εξηγεί πως σχεδιάζει τις γυναίκες μεγαλύτερες, προσπαθώντας να μεταφέρει το μήνυμα πως οι άνθρωποι τις βλέπουν διαφορετικά τώρα.

Η Hassani επιδιώκει να φέρει την αλλαγή. Θέλει να περάσει πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα μέσα από το έργο της και τη διδασκαλία της. Και το κάνει μέσω θετικών εικόνων. Αποτυπώνει τη γυναίκα όπως την ονειρεύεται και όπως της αξίζει. Αυτό από μόνο του δίνει μια πρόσθετη αξία και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στον πολιτικό ακτιβισμό. Η καταγγελτική διάθεση είναι χρήσιμη. Ωστόσο ο ακτιβιστής μοιάζει να φτάνει και να σταματάει στο ίδιο —συνεχώς— σημείο: αυτό της καταγγελίας. Είναι σαν να αρκείται στο να καταγγείλει, να στηλιτεύσει, να αποκαθηλώσει, χωρίς όμως να δίνει καμία ιδέα για το μετά. Ο ακτιβισμός οφείλει να εμπνεύσει τον κόσμο, να του δώσει μια καινούρια εικόνα, μια νέα κατεύθυνση, να τον κάνει να ονειρευτεί— αλλά όχι μια στερεοτυπική κοινωνία. Η κοινωνία έχει ανάγκη από χρώμα, δυνατές εικόνες, νέες αφηγήσεις και πολλή φαντασία, για να μπορέσει να αλλάξει τις αξιακές της αρχές.

Η Hassani, με το να ζωγραφίζει μόνη της στον δρόμο μια δυνατή και χαμογελαστή γυναίκα, καλλιεργεί το όνειρο και γίνεται ταυτόχρονα και η ίδια μοντέλο αυτής της αλλαγής. Έστω και πάνω σε έναν τοίχο, δημιουργεί την καινούρια γυναίκα του Αφγανιστάν, μια γυναίκα που απολαμβάνει τα ατομικά της δικαιώματα πείθοντας πως κάτι τέτοιο μπορεί πράγματι να είναι εφικτό.