Κινητικότητα

ΚΑΡΤΑ ΕΠΙΒΙΒΑΣΗΣ.—Καθ’ οδόν από τη στάση Σούμαν προς τον Κεντρικό Σταθμό, ο Α. μού εξηγεί ότι στο ξενοδοχείο τον περιμένει η δεκαπεντάχρονη κόρη του, που μόλις ήρθε από τη Λιλ για να περάσουν μαζί το Σαββατοκύριακο στις Βρυξέλλες και κατόπιν να επιστρέψει μαζί του στη γαλλική πόλη, όπου τη φιλοξενεί (συνολικά για τρεις μήνες) μια οικογένεια με συνομήλικο παιδί, ανταποδίδοντας την αντίστοιχη φιλοξενία στο Μίνστερ, μια αμοιβαία ανταλλαγή που γίνεται στο πλαίσιο υποστήριξης της εκπαιδευτικής κινητικότητας: τα δυο κορίτσια, μέσα σε ένα ακαδημαϊκό έτος, θα έχουν φοιτήσει σε σχολεία μιας ξένης χώρας, ενταγμένα πλήρως σε πρόγραμμα μαθημάτων που δεν έχει καμιά σχέση με το δικό τους, τελειοποιώντας μια γλώσσα που δεν είναι δική τους, οικοδομώντας ένα μέλλον που θα είναι δικό τους και δυνάμει ανεξάρτητο από σύνορα. Ο Α., αυτοαπασχολούμενος δημοσιογράφος μιας περιφερειακής πόλης στη Ρηνανία-Βεστφαλία, σαφώς δεν είναι πλούσιος, ομοίως και η γαλλική οικογένεια που φιλοξενεί την κόρη του. Η κρατική συμμετοχή σ’ αυτό το πρόγραμμα δεν έχει οικονομικό χαρακτήρα, ρυθμίζει τη δομή της ανταλλαγής, δεν τη χρηματοδοτεί, όπως, ας πούμε, κάνει το Erasmus και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα κινητικότητας. Λειτουργεί, εν προκειμένω, συμπληρωματικά προς αυτά, κατεβάζοντας το ηλικιακό μέτρο της επικοινωνίας μεταξύ νέων διαφορετικών χωρών και εκτείνοντάς το σε ουσιώδη πεδία, πέρα από εθιμοτυπικές ανταλλαγές επισκέψεων, ολιγοήμερες διακοπές και στερεοτυπικές ξεναγήσεις. Εν προκειμένω (και ποιος ξέρει και σε πόσα άλλα ανάλογα σχήματα), γονείς, παιδιά, εκπαίδευση και κράτος υπολογίζουν στην εμπέδωση της αντίληψης ότι το περιβάλλον όπου το αυριανό επιστημονικό και εργατικό δυναμικό των χωρών τους θα αναπτυχθεί πρέπει να ενσωματώνει στα εθνικά χαρακτηριστικά του τα εκ συστηματικής μεταφοράς στοιχεία που κόμισαν διαδοχικοί πληθυσμοί επισκεπτών. Το στοίχημα για κάθε χώρα που σχεδιάζει να επωφεληθεί από ανάλογα σχήματα είναι κρίσιμο και έχει προϋποθέσεις: βιοτικό επίπεδο που τοποθετεί την αντίληψη της μετακίνησης, του ταξιδιού, απολύτως εκτός εξωτικού πλαισίου (ο Α., που δεν είναι πλούσιος, μπορεί να ζει δαπανώντας μέρος του ετήσιου εισοδήματός του για να ταξιδεύει χωρίς να στερηθεί κάτι), ανταγωνιστικό εκπαιδευτικό περιβάλλον, υγιές επιχειρηματικό πεδίο που γεννά προσδοκίες. Υπό την έννοια αυτή, το πιο ελπιδοφόρο για την ελληνική πραγματικότητα μήνυμα είναι το περιβόητο brain drain. Καταρχάς επαληθεύει ότι έστω μία από τις προϋποθέσεις έχει ακόμη νόημα να συζητείται (για τις λοιπές δύο, ούτε λόγος πια): αν Έλληνες επιστήμονες έχουν δυνατότητα να απασχοληθούν εκτός χώρας, τεκμαίρεται ότι το εκπαιδευτικό περιβάλλον μας διατηρεί στοιχεία ανταγωνιστικότητας· κατά δεύτερο λόγο, ο πληθυσμός αυτός είναι το έσχατο πραγματικό στοιχείο ελληνικής παρουσίας στο ευρωπαϊκό έδαφος, και καταφανώς αυτό που έχει ισχυρότερες πιθανότητες να επιβιώσει και να αναπτυχθεί. Αν διασωθεί οτιδήποτε εντός των ελληνικών συνόρων, αυτός ο πληθυσμός, ο μαθημένος πια στην κινητικότητα, θα κληθεί (και θα μπορεί) να το ανασυγκροτήσει. (Την Τρίτη 8 Μαρτίου συνομιλούμε στον Πλανήτη Γραφή με τους δημοσιογράφους Σοφία Χριστοφορίδου και Άγγελο Βάσσο για μαθητικές εφημερίδες και για την αντίληψη των παιδιών σχετικά με τον Τύπο).