Το σύμπαν μέσα μας

Τον 16ο αιώνα, ο σπουδαίος Γερμανοελβετός φιλόσοφος, γιατρός, βοτανολόγος, αστρολόγος και αποκρυφιστής Φίλιππος Αυρήολος Θεόφραστος Βομβάστος φον Χοενχάιμ, περισσότερο γνωστός σαν Παράκελσος, γράφει:

Ένα πράγμα είναι σημαντικό: τίποτε δεν υπάρχει στον ουρανό ή στη γη που να μην υπάρχει μέσα στον άνθρωπο.

Αυτή είναι μια βασική αρχή του αποκρυφισμού, που διατρέχει και την αλχημεία και την αστρολογία, που αλλού συνοψίζεται με τη φράση, «Όπως επάνω, έτσι και κάτω», που σημαίνει πως ο μικρόκοσμος και ο μακρόκοσμος είναι ένα, πως τα πράγματα που λαμβάνουν χώρα σε ένα επίπεδο της πραγματικότητας (σωματικό, αισθηματικό ή νοητικό) συμβαίνουν επίσης και στα άλλα επίπεδα, πως εντέλει ο άνθρωπος είναι μια αντανάκλαση του αισθητού κόσμου, μια μικρογραφία της φύσης, όπου μπορεί κανείς να βρει όλες εκείνες τις δυνάμεις που ενεργούν στο σύμπαν —πράγμα που, σε αυτά τα συμφραζόμενα, σημαίνει δυνάμεις πνευματικές, ψυχικές, αθέατες—, και επομένως ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει τη φύση γνωρίζοντας τον εαυτό του, άρα να γνωρίσει τη φύση με τρόπο άμεσο, ενορατικό και εσωτερικό.

Ο Παράκελσος, βέβαια, ως φιλοσοφών σε μια προεπιστημονική εποχή, είναι απλώς ο συνεχιστής μιας αρχαίας αποκρυφιστικής παράδοσης, αλλά σήμερα, με τις (σχετικά) πρόσφατες ανακαλύψεις της επιστήμης, και συγκεκριμένα της αστροφυσικής, τα λόγια του αποκτούν άλλο νόημα —κυριολεκτικό, αυτή τη φορά—, ένα νόημα που εκφράζει μία φυσική πραγματικότητα πολύ πιο συναρπαστική από κάθε μεταφυσική ανοησία που μπορεί να επινοήσει (και έχει επινοήσει) ο ανθρώπινος νους στη μακραίωνη προσπάθειά του να ερμηνεύσει τον κόσμο γύρω του με τρόπο κατανοητό και εσωτερικά συνεπή μέσω ευφάνταστων, πλην αυθαίρετων, αφηγήσεων.

Και η πραγματικότητα αυτή είναι ότι τα άτομα από τα οποία αποτελούνται τα μόρια όλων των ζωντανών οργανισμών στη γη, τα άτομα από τα οποία αποτελείται και το σώμα όλων μας, προήλθαν από τους καυτούς πυρήνες των άστρων που στο τέλος της ζωής τους εξερράγησαν και σκόρπισαν το πολύτιμο υλικό τους στο σύμπαν. Εκεί μέσα, στους πυρήνες των άστρων, γεννήθηκαν ο άνθρακας, το άζωτο, το οξυγόνο, και τα άλλα βασικά συστατικά της ζωής. Μετά τον θάνατο των άστρων, αυτά έγιναν νέφη αερίων, που αργότερα συμπυκνώθηκαν και σχημάτισαν ηλιακά συστήματα και πλανήτες, όπου με τις κατάλληλες συνθήκες κατέστη δυνατή η εμφάνιση ζωής. Η ανακάλυψη αυτή ήταν και η πηγή έμπνευσης για το πολύ καλό τραγούδι του χαρισματικού Moby με τίτλο «We are all made of stars». Ελπίζω να τον μιμηθούν και άλλοι, ώστε η γνώση αυτή να γίνει επιτέλους κοινό κτήμα, και να μη μένει περιορισμένη στην επιστημονική κοινότητα και σε όσους ενδιαφέρονται για τα επιστημονικά νέα.

Έτσι, είναι πέρα για πέρα αλήθεια ότι είμαστε ένα με το σύμπαν, και ότι το σύμπαν είναι μέσα μας — όχι με κάποιον μεταφορικό τρόπο, ή μέσω μιας ψευδαίσθησης οφειλόμενης στη χρήση παραισθησιογόνων, αλλά εντελώς κυριολεκτικά και εντελώς υλικά. Κι αυτό είναι πιο όμορφο, πιο ποιητικό και πιο συγκινητικό από κάθε μεταφυσική αφήγηση.

ΥΓ: Το Σάββατο το πρωί, στην εκπομπή Vox Antiqua, θα διαβάσουμε για τον Παράκελσο και θα ακούσουμε μουσική της εποχής του.