Σάκης Σερέφας, «Έξω χιονίζει»

Ο Σάκης Σερέφας σπουδάζει χρόνια τώρα την ιστορία της Θεσσαλονίκης, και την ξέρει καλά, εντυπωσιακά καλά. Άλλωστε, μολονότι έχουμε να κάνουμε εδώ με μία πόλη που αρνείται πεισματικά το παρελθόν της, και το χαντακώνει, δεν παύει να είναι πλούσιο και ζέον, σπαρταριστό. Και επικίνδυνο, εν πολλοίς. Θα ήταν υπερβολή να λέγαμε πως όλο αυτό άλλαξε την τελευταία δεκαετία, ή ότι πήρε να αλλάζει. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Απλώς έχουν επιχειρηθεί κάποιες, γενναίες οπωσδήποτε, απόπειρες από λίγους να γίνουν κάπως γνωστές πτυχές της ιστορίας της πόλης που οι Θεσσαλονικείς, όχι απλώς δεν θέλουν να συζητούν, αλλά πλέον τις αγνοούν παντελώς: δεν τις θυμούνται καν. Σχεδόν όλοι, ακόμη και οι παλιότεροι. Η λέξη «οθωμανικός», π.χ., δεν υπάρχει πουθενά στην πόλη, δεν λέγεται, δεν αναφέρεται, κι αυτό θα ήταν αστείο (η πόλη ήταν περίφημο αστικό κέντρο μιας κραταιάς αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής, επί μισή χιλιετία κοντά!) αν δεν υπήρξε ο ένας από τους δύο βασικούς λόγους που η Θεσσαλονίκη έχασε την αίγλη της κατά τον προηγούμενο αιώνα, και κατέπεσε σε ένα χαριτωμένο άστυ, εξωτερικά, και σε ένα κέντρο εθνικιστικού σκοταδισμού κατά τα άλλα. Ο άλλος λόγος φυσικά είναι ο αφανισμός του εβραϊκού της στοιχείου από τους ναζί (με την αμέριστη βοήθεια πολλών χριστιανών Θεσσαλονικέων), του μεγαλύτερου και πιο εύρωστου κομματιού της — και η λησμοσύνη που τεχνηέντως έπεσε πάνω στο «γεγονός»: οι ντόπιοι αγνοούν πως ζουν σε μία κατεξοχήν εβραϊκή πόλη. Η Θεσσαλονίκη, κατά το κοινώς λεγόμενον, δεν ξέρει τι της γίνεται, κι αυτό βοά σε καθετί.

Εν πάση περιπτώσει, μία περίοδος για την οποία επίσης υπάρχει μεγάλη άγνοια είναι αυτή της Θεσσαλονίκης κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν τα συμμαχικά στρατεύματα, η Αντάντ, διακόσιες πενήντα χιλιάδες άνδρες, ένα τεράστιο πλήθος δηλαδή, εγκαταστάθηκαν και στρατοπέδευσαν στην πόλη και στα πέριξ, όπου και εγκλωβίστηκαν για καιρό, αν και χωρίς να εμπλακούν σε μάχες — μολονότι υπέστησαν απώλειες, από ασθένειες κυρίως.

Στο «Έξω χιονίζει», λοιπόν, μας μιλούν άνδρες της Αντάντ, και μάλιστα απλοί φαντάροι, άγνωστοι, που πρώτη φορά τούς δίνεται ονοματεπώνυμο εδώ. Και μας μιλούν σήμερα, με σύγχρονο λεξιλόγιο, χάρη στο βασικό εύρημα του βιβλίου, που αποκαλύπτεται από τις πρώτες του κιόλας αράδες. Η νουβέλα είναι μικρή (εξ ου και νουβέλα — ή ένα υβριδικό είδος αφηγηματικών θεατρικών μονολόγων μαζί με πρόζα), ευκολοδιάβαστη και, εντέλει, ευχάριστη, μολονότι δεν περιγράφει ευχάριστα περιστατικά. Είναι όμως αυτός ο τρόπος του Σάκη Σερέφα, και είναι ωραίος τρόπος. Μαθαίνουμε πολλά για εκείνη την εποχή, όπως παράλληλα μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε και για εμάς σε σχέση με την ιστορία, αυτήν που έχει περάσει και καταγραφεί στις δέλτους — κι αυτήν που, μολονότι δεν το καταλαβαίνουμε, γράφεται σήμερα επάνω μας: δι’ ημών.

Πρέπει οπωσδήποτε να σημειώσω τα γλωσσικά παιχνίδια του συγγραφέα, τον έξυπνο τρόπο του να ανακατεύει λέξεις και ιδιώματα, να παίζει με τον λόγο και να φτιάχνει απροσδόκητα λεκτικά σχήματα, που καταπλήσσουν. Πολύ προσωπικό στιλ γραψίματος, «μεταμοντέρνο», και πολύ ενδιαφέρον. Και αποτελεσματικό.

Μια δουλειά που πρέπει να προσεχθεί.

ΥΓ. Το «Έξω χιονίζει» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις. Ο Σάκης Σερέφας θα φιλοξενηθεί απόψε Τρίτη, 22 Μαρτίου, στην εκπομπή του Γιάννη Κοτσιφού, Πλανήτης Γραφή.

[ Εικονογράφηση: λεπτομέρεια αναπαράστασης γερμανικού αερόπλοιου πάνω από τη Θεσσαλονίκη. Το αερόπλοιο καταρρίφθηκε τον Μάιο του 1916 από τις αγγλογαλλικές δυνάμεις, και τα τμήματά του εκτίθονταν για αρκετές εβδομάδες μπροστά από τον Λευκό Πύργο. Στην εικόνα γίνεται και η αναπαράσταση των ριπών προς το αερόπλοιο, από την πύλη του Αξιού στα δυτικά, από το φρούριο του Επταπυργίου στα βόρεια, και από την 3η Στρατιά στα δυτικά. Πηγή: Wikipedia ].