Σύντομη ελεγεία για τις Βρυξέλλες

Οι Βρυξέλλες φαινομενικά δεν προσφέρονται για ελεγείες, ούτε καν σύντομες. Ως διοικητικό κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι κοινό μυστικό πως πολλοί τη θεωρούν την πιο αφόρητα πληκτική πρωτεύουσα της γραφειοκρατίας.

Είναι όμως έτσι;

Εάν η τρομοκρατία επέλεξε στις 13 Νοεμβρίου να χτυπήσει την πρωτεύουσα του φωτός, στις 22 Μαρτίου έκανε στόχο την καρδιά της Ευρώπης: στις Βρυξέλλες εδρεύουν δύο από τα κεντρικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ΝΑΤΟ πολιτικά (με 4.000 εργαζόμενους) και η Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (WEU), ενώ τόσο η ονομασία του ευρώ όσο και ο σχεδιασμός του συμβόλου του προτάθηκαν από Βέλγους
Οι Βρυξέλλες όμως είναι πολλά παραπάνω από γραφεία, γραβάτες, χαρτοφύλακες και αριθμούς.

Βρυξέλλες σημαίνει «Σπίτι στον Βάλτο», ονομασία που και προέρχεται από τις παλιές ολλανδικές λέξεις broek, βάλτος, και sel, κτίσμα, δωμάτιο (από το λατινικού cella, εξ ου και κελάρι). Όμως τι «Σπίτι στον Βάλτο»!

Στις Βρυξέλλες από τον 19ο αιώνα οι μεσαίες τάξεις, οι καλλιτέχνες και οι έμποροι επέλεξαν να κατασκευάσουν τα σπίτια τους σύμφωνα με την τότε ανερχόμενη Art Nouveau που σηματοδότησε την αρχή της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και του design, με πλήθος εντυπωσιακά κτίρια: η κεντρική της πλατεία, η Grand Place, έχει αναγνωριστεί από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εντυπωσιακό είναι επίσης το εξαιρετικά πυκνό δίκτυο των αυτοκινητοδρόμων της — μεταξύ μας, οι Βρυξέλλες έχουν τη μεγαλύτερη κυκλοφοριακή συμφόρηση σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, ενώ το Βέλγιο είναι η 3η χώρα στον κόσμο με τα περισσότερα οχήματα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (μετά την Ολλανδία και την Ιαπωνία). Το Βέλγιο έχει επίσης τη μεγαλύτερη γραμμή τραμ στον κόσμο, μήκους 68 χιλιομέτρων, που εκτείνεται από τα σύνορα της Γαλλίας μέχρι τα σύνορα της Ολλανδίας, αλλά και το μακρύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο: 4.078 χιλιόμετρα σύνολο.

Το δικαστικό μέγαρο των Βρυξελλών είναι το μεγαλύτερο που υπάρχει, με 26.000 τετραγωνικά μέτρα έκταση σε ένα επίπεδο, μεγαλύτερο και από τη βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, ενώ το παλάτι των Βρυξελλών είναι χτισμένο με τον ίδιο νεοκλασικό ρυθμό με το Μπάκιγχαμ — αλλά η πρόσοψή του είναι κατά 50% μεγαλύτερη. Τον 18ο αιώνα κατασκευάστηκε στο Βέλγιο το πρώτο σύγχρονο spa για ευεξία και υγεία, στις Βρυξέλλες εγκαινιάστηκε το 1763 το πρώτο καζίνο της Ευρώπης, το La Redoutte, ενώ το 1847 ανεγέρθηκε το παλαιότερο εμπορικό κέντρο στην Ευρώπη, η Galleries St Hubert. Στο Βέλγιο έχει επίσης καταγραφεί τον 15ο αιώνα η πρώτη λοταρία με σκοπό να μαζέψει χρήματα για τους φτωχούς, ενώ η χήρα του Jan Van Eyck είχε οργανώσει λοταρία για να διαθέσει τα έργα του συζύγου της όταν ο πατέρας της ελαιογραφίας αποδήμησε. Άλλοι πασίγνωστοι καλλιτέχνες από εκεί είναι ο Rubens και ο Magritte, ενώ και το σαξόφωνο, ένα από τα πιο ατμοσφαιρικά μουσικά όργανα, το χρωστάμε στον Βέλγο Adolphe Sax (1814-1894), που το εφηύρε το 1840. Το Βέλγιο μας χάρισε ακόμα τον Τεν-Τεν, τον Λούκι Λουκ και τα Στρουμφάκια και έχει τους περισσότερους δημιουργούς κόμιξ ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στον κόσμο, ακόμα και από την, κραταιά στο είδος, Ιαπωνία.

Το αεροδρόμιο των Βρυξελλών μπορεί να έγινε το θέατρο μιας ακόμα παράλογης ανθρωποθυσίας στο όνομα ιδεοληπτικών φανατικών, αλλά θα επιμένουμε να το μνημονεύουμε ως το γλυκύτατο μέρος όπου γίνονται οι περισσότερες πωλήσεις σοκολάτας παγκοσμίως. Άλλωστε, το μικρό Βέλγιο παράγει 220.000 τόνους σοκολάτα τον χρόνο, σαν να λέμε δηλαδή 22 κιλά σοκολάτα ανά κάτοικο! Βέλγικη είναι και η πασίγνωστη σοκολατοποιία Leonidas που ίδρυσε ο νεαρός Έλληνας ζαχαροπλάστης Λεωνίδας Κεστεκίδης το 1913 και η οποία έχει επικρατήσει ως μία από τις καλύτερες εταιρείες πραλίνας στον κόσμο. Και, για να πάνε κάτω τα σοκολατάκια, μπορεί να επιλέξει κανείς από 1.000 διαφορετικές μπίρες που διατίθενται στη χώρα, σε πάμπολλες μικρές μπιραρίες, όπου εκτός από τις πασίγνωστες βέλγικες μπορεί κανείς να δοκιμάσει πλήθος μοναδικές μπίρες που προέρχονται από μυστικές μοναστηριακές συνταγές. Οι περισσότερες από τις εκατοντάδες αυτές ετικέτες σερβίρονται στο δικό τους ιδιαίτερο ποτήρι, με διαφορετικό σχήμα, μέγεθος και ανάγλυφη διακόσμηση, που ενισχύει το άρωμα και τη γεύση τους. Λογικό λοιπόν που οι Βέλγοι πίνουν κατά μέσο όρο 150 λίτρα μπίρα ετησίως!

Οι Βρυξέλλες έχουν 55 εστιατόρια ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση ρεστοράν με άστρα Michelin στην Ευρώπη, οπότε δεν είναι έκπληξη που έχει το χαμηλότερο ποσοστό McDοnald’s στη Δύση: 7 φορές λιγότερα από την Αμερική και 2 φορές λιγότερα από τη Γαλλία. Κι ενώ στις Βρυξέλλες —πού αλλού;— γεννήθηκαν και τυποποιήθηκαν τα λαχανάκια Βρυξελλών, που καλλιεργούνται εκεί για πάνω από 400 χρόνια, θα την αγαπάμε περισσότερο για την εφεύρεση της τηγανητής πατάτας, τη βασίλισσα των φαγητών. Στη διαχρονική διαμάχη μεταξύ Βελγίου και Γαλλίας για την πατρότητα της τηγανητής πατάτας, οι περισσότερες ενδείξεις δικαιώνουν το Βέλγιο. Λένε πως ονομάστηκαν λανθασμένα «γαλλικές» (French fries) όταν Βρετανοί και Αμερικανοί στρατιώτες που επιχείρησαν εκεί κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο νόμιζαν πως βρίσκονταν στη Γαλλία, καθότι τα γαλλικά ήταν η επίσημη γλώσσα του βελγικού στρατού. Βέβαια, υπάρχει μια αναφορά σε «French fries» και στο αμερικάνικο περιοδικό Good Housekeeping ήδη από το 1899, οπότε δεν είμαστε και ακριβώς σίγουροι ποιος έχει δίκιο.

Το Βέλγιο έχει τα περισσότερα κάστρα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, αλλά δεν είναι ένα βασίλειο βγαλμένο από παραμύθι: είναι μία από τις πιο πρωτοπόρες και φιλελεύθερες χώρες του κόσμου. Συνέταξε Χάρτα Δικαιωμάτων ήδη από το 1066, οπότε και καθίσταται το παλαιότερο φιλελεύθερο κράτος της Ευρώπης, ιδιότητα που φέρει ακόμα. Είναι από τις λίγες χώρες με υποχρεωτική εκπαίδευση μέχρι τα 18 και υποχρεωτική ψήφο, από τις ελάχιστες που έχουν νομιμοποιήσει την ευθανασία (από το 2002) και από τις πρώτες που νομιμοποίησαν τον γάμο μεταξύ ομοφύλων (2003). Οι μετανάστες στο Βέλγιο απαρτίζουν το 15% του πληθυσμού (1,6 εκατομμύρια) και η χώρα δίνει τις περισσότερες υπηκοότητες κατά κεφαλήν μετά τον Καναδά. Στις Βρυξέλλες, δε, το ποσοστό του ξένου πληθυσμού είναι ακόμα μεγαλύτερο (27% ), είναι δηλαδή η πόλη με το υψηλότερο ποσοστό μη γηγενών κατοίκων στον κόσμο.

Σε μια έρευνα του 2007, στο Βέλγιο βρέθηκε η πιο δίκαιη σχέση μεταξύ των αμοιβών αντρών και γυναικών στην ΕΕ μετά τη Μάλτα, ενώ η χώρα έχει και το υψηλότερο ποσοστό γυναικών υπουργών στον κόσμο (55% το 2000) και είναι από τις πρώτες πανευρωπαϊκά που απέκτησαν γυναίκα βουλευτή (1921). Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που το Βέλγιο επέλεξαν για καταφύγιο διάφοροι κατατρεγμένοι εξόριστοι διαχρονικά, όπως ο Καρλ Μαρξ, που έγραψε εκεί το «Κομουνιστικό Μανιφέστο» μαζί με τον Ένγκελς (1845-48), ή ο Ουγκό, που στο Βέλγιο ολοκλήρωσε τους «Αθλίους» του (1861), ενώ ήταν εξόριστος εκεί, κοντά στο Βατερλό. Το ίδιο το Βατερλό, τον καιρό της ήττας του Ναπολέοντα, ανήκε στο Βασίλειο της Ολλανδίας.

Γενέτειρα της εύθραυστης Όντρεϊ Χέπμπορν αλλά και του mussels-from-Brussels Ζαν Κλοντ βαν Νταμ, το Βέλγιο θα μας θυμίζει πάντα πως μπορεί μεν να δείχνει μικρό και ευάλωτο, αλλά αποδεικνύεται στιβαρό και δυνατό. Και οι Βρυξέλλες, η φιλόξενη πόλη των απανταχού ξένων και κατατρεγμένων, η πρωτεύουσα της σοκολάτας και της μπίρας με το πανέμορφο Art Nouveau φόρεμά της, θα συνεχίζει να μας ταΐζει τηγανητές πατάτες σε πείσμα των μισαλλόδοξων φανατικών, κάτι που απέδειξε όταν, ελάχιστες ώρες μετά τα χτυπήματα, η κανονικότητα επανήλθε στην πόλη, τα τρένα ξαναλειτούργησαν και ο κόσμος συνέχισε κανονικά τη ζωή του.

[ Εικονογράφηση: Leonid Afremov, Brussels, Grand Place ].