Κλαιρ Κένταλ, «Ξέρω πού είσαι»

Μεγαλώνοντας, μαθαίνει κανείς ότι πρέπει να είναι απολύτως ξεκάθαρος στις προθέσεις του σε ό,τι αφορά τους γύρω του, αν θέλει να έχει το κεφάλι του ήσυχο. Αυτό γίνεται με πολλούς τρόπους: να είσαι ευγενικός αλλά όχι δοτικός, να επιμένεις εκεί που ξέρεις ότι έχεις δίκιο αλλά χωρίς να προσβάλλεις τον άλλο, να κρατάς μια διακριτική απόσταση από ανθρώπους με τους οποίους δεν ταιριάζουν τα χνώτα σου, χωρίς να δηλώνεις ρητά την αντιπάθειά σου, πολλώ δε μάλλον αν πρέπει να τους συναναστρέφεσαι λόγω, για παράδειγμα, κοινού επαγγελματικού περιβάλλοντος. Δεκάδες, εκατοντάδες μικρές συνθήκες ώστε να έχουμε όλοι τον χώρο που χρειαζόμαστε για να νιώθουμε άνετα και να κινούμαστε απρόσκοπτα, άφοβα — και χωρίς απρόβλεπτες συνέπειες.

Τι γίνεται όμως όταν η τυπική ευγένεια παρερμηνεύεται ως συμπάθεια; Και, πολύ περισσότερο, τι γίνεται αν η ευγένεια ή η χαλαρή διάθεση παρερμηνεύονται σαν δυνητικό ερωτικό ενδιαφέρον; Πόσες γυναίκες δεν έχουμε βρεθεί στη δύσκολη θέση να χρειαστεί να αποθαρρύνουμε κάποιον για να μη μας πλησιάσει, επειδή παρερμήνευσε ένα χαμόγελο ή μια ανύποπτη στιγμή χαλαρότητας; Πόσες φορές μια ευγενική άρνηση δεν έχει εκληφθεί σαν νάζι; Και πόσες άλλες μια ρητή, πια, άρνηση, είχε ως αποτέλεσμα τη φραστική επίθεση από την πλευρά του συνδιαλεγόμενου ή τη γενικότερη αρνητική του στάση απέναντί μας, ένα bullying που —το λιγότερο— μας κάνει δύσκολη την καθημερινότητα, κάτι που καμία, κανένας δεν επιθυμεί και δεν προσκάλεσε στη ζωή του;

Το «Ξέρω πού είσαι» της Κλαιρ Κένταλ είναι μια τέτοια ιστορία. Μια ιστορία bullying, παρενόχλησης. Μια ιστορία από αυτές που έχουμε δει να διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια μας ή δυο βήματα μόλις μακριά από εμάς (ποιος δεν γνωρίζει την Εμμανουέλλα Αγγουράκη; και ποιος από όσους τη γνωρίζουν μπορεί να γελάσει ή να αστειευτεί μ’ αυτήν;…), όμως ελάχιστοι καθίσαμε να σκεφτούμε αν το θύμα της παρενόχλησης μπορεί να συνεχίσει την καθημερινότητά του χωρίς φόβο ή άγχος ή ντροπή. Ή, τι εξέλιξη μπορεί να έχει μια τέτοια τρομακτική ιστορία.

Θύμα μιας παρόμοιας, ακραίας συμπεριφοράς είναι η Κλαρίσα που, υπό μυστήριες συνθήκες, λίγο καιρό μετά από τον χωρισμό από τον σύντροφό της, κοιμήθηκε με ένα συνάδελφό της. Κι εκεί άρχισαν όλα:

 «Άμεση Δράση». […]

«Σήμερα το πρωί στη δουλειά…  Ένας συνάδελφος…»

«Συνέβη κάποιο περιστατικό στον χώρο εργασίας σας;»

«Καθόταν δίπλα μου σε μια συνάντηση, ενώ εγώ δεν ήθελα. Μου ψιθύριζε υπονοούμενα. Εισέβαλε στον ζωτικό μου χώρο. Μου προκάλεσε ταραχή».

«Σας έχει προκαλέσει κάποια σωματική βλάβη;»

Πώς προστατεύεσαι από έναν stalker; Τι πρέπει να κάνεις; Πώς το αντιμετωπίζεις; Μετά από ποιο σημείο σε προστατεύει ο νόμος; Η Κλαρίσα συμβουλεύεται φυλλάδια με οδηγίες για την αντιμετώπιση της παρενόχλησης:

Και πάλι, φαντάστηκε να πήγαινε στην αστυνομία και να τον καταγγέλλει. Και πάλι, είδε πολύ καθαρά τι θα γινόταν αν το έκανε: στο τέλος θα σκέφτονταν ότι εκείνη το προκάλεσε. Αυτός θα έλεγε ότι της άρεσε να τραβά την προσοχή. Θα έλεγε ότι πήγε στο πάρτι του και ότι ήθελε να κοιμηθεί μαζί του. Θα έλεγε ότι εκείνη τον κάλεσε σπίτι της. Ίσως να υπάρχει και πλάνο από κάμερα κλειστού κυκλώματος από εκείνο το βράδυ όπου ανηφορίζουν οι δυο τους στον λόφο και αυτός την κρατά αγκαλιά. Σκέφτηκε ξανά τις προειδοποιήσεις των φυλλαδίων. «Αν υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία για την ειλικρίνειά σας, θα βλάψει την υπόθεση και την αξιοπιστία σας». Αλλά, όσον αφορά την αλήθεια, ήταν ο λόγος της απέναντι στον δικό του.

Ο Ρέιφ, ο άντρας που παρενοχλεί την Κλαρίσα, ο παρανοϊκός stalker, παραμονεύει καθημερινά έξω από το σπίτι της. Της τηλεφωνεί μέχρι και σαράντα φορές την ημέρα — διαρκώς, ασταμάτητα, εμμονικά, εφιαλτικά. Της στέλνει δεκάδες μηνύματα, γίνεται η σκιά της, δεν την αφήνει σε ησυχία. Όταν η Κλαρίσα καλείται να παραστεί ως ένορκος σε μια δίκη, δεν αργεί να αναγνωρίσει στην υπόθεση αντιστοιχίες μεταξύ της κατάστασης που βιώνει και μιας βίαιης ιστορίας κακοποίησης. Και πανικοβάλλεται.

Είναι εύκολο να ταυτιστεί κανείς, ίσως περισσότερο οι γυναίκες, με την ενόχληση, την αγωνία, το σφίξιμο στο στομάχι της Κλαρίσα, διαβάζοντας αυτό το μυθιστόρημα. Είναι ένα εξαιρετικό, κλιμακούμενο θρίλερ, ένα βιβλίο καθημερινού αστικού τρόμου, με εναλλασσόμενη αφήγηση μεταξύ της περιγραφής σε πρώτο πρόσωπο από το «Ημερολόγιο Παρενόχλησης» που κρατά η Κλαρίσα, ακολουθώντας τις συμβουλές των σχετικών φυλλαδίων, και της διήγησης της ιστορίας από τη συγγραφέα.

Το διάβασα απνευστί. Είναι ένα βιβλίο που δεν μπορεί να διαβαστεί διαφορετικά.

Το «Ξέρω που είσαι», πρώτο μυθιστόρημα της Κλαιρ Κένταλ, μπήκε πολύ σύντομα μετά την κυκλοφορία του στη λίστα ευπωλήτων των New York Times και έκτοτε έχει μεταφραστεί, και δικαίως, σε περισσότερες από 20 γλώσσες. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση της Μαρίας Φακίνου.