Ψεύτικη μετενσάρκωση

Εδώ και λίγες ημέρες, κυκλοφορεί σε ενημερωτικές ιστοσελίδες, και βέβαια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ένα βίντεο από ρουμανική τηλεοπτική εκπομπή ταλέντων όπου ένα δεκατριάχρονο κορίτσι, ονόματι Λάουρα Μπρετάν, τραγουδάει την άρια O mio babbino caro, από την όπερα του Τζάκομο Πουτσίνι Gianni Schicchi. Όλοι σχεδόν οι σχετικοί τίτλοι μιλούν, στερεότυπα και μεταφορικά, για «μετενσάρκωση της Κάλλας». Η επιτροπή της εκπομπής μένει άφωνη, μερικοί κοιτάζουν προς τα πάνω, προφανώς δοξάζοντας τον Θεό για την ύπαρξη ενός τέτοιου ταλέντου, και τα λοιπά. Είδα κι εγώ το βίντεο από την εκπομπή, αλλά ομολογώ πως δεν εντυπωσιάστηκα καθόλου, και με χαρά είδα ότι τη γνώμη μου συμμερίζονται αρκετοί Έλληνες επαγγελματίες τραγουδιστές και δάσκαλοι φωνητικής που δραστηριοποιούνται στον χώρο της κλασικής μουσικής, και ιδίως της όπερας.

Καταρχάς, δεν γίνεται ένα παιδί δεκατριών ετών να τραγουδάει με αυτό τον τρόπο. Όταν λέω «δεν γίνεται» δεν εννοώ μόνο ότι δεν μπορεί, αλλά και ότι δεν πρέπει. Η φωνή δεν είναι σαν οποιοδήποτε άλλο όργανο, όπου μπορεί κανείς από πολύ νωρίς να δείξει έφεση και να αναπτύξει φοβερή δεξιοτεχνία, όπως έχουμε δει με τόσα και τόσα παιδιά-θαύματα στο πιάνο ή στο βιολί. Το κλασικό τραγούδι απαιτεί μεγάλη περίοδο ωρίμασης, κατά την οποία πρέπει ο σπουδαστής να μάθει πώς λειτουργεί το σώμα του και πώς να το ελέγχει με αποδοτικό τρόπο ώστε να αποκτήσει ωραίο ήχο, εκφραστική γκάμα, και τον απαραίτητο όγκο φωνής για να γεμίσει μεγάλα θέατρα και να υπερκεράσει συμφωνικές ορχήστρες χωρίς να κουράζεται υπερβολικά και χωρίς να κάνει ζημιά στις φωνητικές του χορδές. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η μικρή Λάουρα έχει από τη φύση μια τόσο ανεπτυγμένη και ώριμη φωνή (που δεν έχει, αλλά σε αυτό θα αναφερθούμε αμέσως μετά), είναι εγκληματικό να δίνεις σε ένα τόσο μικρό κορίτσι να τραγουδήσει Πουτσίνι, δηλαδή βερισμό, μια περίοδο της όπερας ιδιαίτερα απαιτητική φωνητικά, ερμηνευτικά, ακόμη και ψυχολογικά. Εξάλλου, αν ένα παιδί δείχνει να έχει τόσο βιμπράτο στα δεκατρία του, τι θα κάνει στα είκοσι πέντε; Θα ακούγεται σαν συνταξιούχος κοντράλτο;

Μια που ήρθε στην κουβέντα το βιμπράτο, ας εξηγήσουμε κάτι. Το βιμπράτο είναι μέρος αυτών των ποιοτήτων που πρέπει να αποκτήσει μια φωνή για να είναι σε θέση να βγει στη σκηνή της όπερας. Το βιμπράτο στη φωνή, όπως και στα έγχορδα, δίνει εκφραστικότητα στον ήχο και τον βοηθά να γεμίζει καλύτερα τα θέατρα και τις μεγάλες αίθουσες συναυλιών, όπου φυσικά τραγουδά κανείς χωρίς ενίσχυση, δηλαδή χωρίς μικρόφωνα, επομένως προσπαθεί να εκμεταλλευτεί όλο τον όγκο της φωνής του. Από την πρώτη στιγμή, λοιπόν, που άκουσα τη Λάουρα Μπρετάν, αναρωτήθηκα από πού προκύπτει το τόσο βιμπράτο, μια που η μικρή σοπράνο τραγουδά με μικρόφωνο, δηλαδή δεν παράγει τον ανάλογο φωνητικό όγκο που θα δικαιολογούσε την ύπαρξη βιμπράτο. Γι’ αυτό τον λόγο, έψαξα να βρω άλλα δικά της βίντεο στο YouTube, και δεν υπάρχει ούτε ένα που να την εμφανίζει να τραγουδά ζωντανά χωρίς μικρόφωνο.

Για να μη μακρηγορώ, το συμπέρασμά μου είναι ότι αυτός ο ήχος, που όντως θυμίζει Μαρία Κάλλας μερικές στιγμές, είναι αποτέλεσμα μίμησης, αυτό που λέμε «φαμπρικαρισμένος», δηλαδή ψεύτικος. Η φωνή που ακούγεται στα εντυπωσιακά (αν ξεχάσει κανείς ότι υπάρχει μικρόφωνο με ενίσχυση) ψηλά της δεν είναι η πραγματική φωνή της Λάουρας. Η πραγματική της φωνή ακούγεται, αθέλητα, σε κάποιες χαμηλές νότες, όπου η μικρή τραγουδίστρια κοντεύει να ξεμείνει από αναπνοή —γιατί και το φαμπρικάρισμα απαιτεί προσπάθεια, συχνά μεγαλύτερη— και όπου γίνεται φανερό ότι η Λάουρα έχει όντως όμορφη και γλυκιά φωνή, μόνο που πρέπει πρώτα να την ανακαλύψει, να την ενστερνιστεί και να τη βοηθήσει να βγει στην επιφάνεια, γιατί αυτή τη στιγμή τη θάβει. Αλλά, για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρώτα να ξεμάθει να μιμείται. Και φοβάμαι ότι θα χρειαστεί πολύ κόπο και πολύ χρόνο για να το πετύχει αυτό, αν φυσικά τη βοηθήσουν οι δικοί της να συνειδητοποιήσει ότι αυτό που κάνει είναι πέρα για πέρα λάθος. Το κορίτσι κερδίζει μια πρόσκαιρη δημοσιότητα, αλλά αν συνεχίσει έτσι κινδυνεύει να χάσει τη φωνή της.

Μια που είπα «οι δικοί της», όμως, ας μην ξεχνάμε ότι προφανώς εκείνοι φταίνε για όλο αυτό το τσίρκο· όχι το κορίτσι. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα κοριτσάκια του δημοτικού, ή και του νηπιαγωγείου ακόμη, που παίρνουν μέρος σε καλλιστεία με ντύσιμο, βάψιμο και χτένισμα επίδοξης στάρλετ του Χόλιγουντ, προσπαθώντας μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις να δείχνουν σέξι στην ηλικία των έξι. Καλά θα κάνουν οι γονείς να αφήσουν τα παιδιά τους να ζήσουν μια κανονική παιδική ηλικία, και να τα βοηθήσουν να βρουν μόνα τον δρόμο τους, αντί να τους φορτώνουν ρόλους (πιθανώς βασισμένους σε δικά τους απωθημένα) που δεν μπορούν να υποστηρίξουν και που αργότερα θα δυσκολευτούν πάρα πολύ να αποτινάξουν.