Τα στερνά τιμούν τα πρώτα

Πολύς λόγος έγινε τελευταία για την επικείμενη συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με την Πέγκυ Ζήνα. Οι κριτικές (αυτές τουλάχιστον που έτυχε να πέσουν στη δική μου αντίληψη) φάνηκε να εστιάζουν στο ότι ο Θεοδωράκης είναι «έντεχνος» συνθέτης, ενώ η Ζήνα είναι «λαϊκή» τραγουδίστρια. Και ενώ το δεύτερο, κρίνοντας από το ρεπερτόριό της και τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τη φωνή της, σίγουρα ισχύει, το πρώτο ισχύει μόνο εν μέρει. Ο Θεοδωράκης ως συνθέτης δεν περιορίστηκε ποτέ στο λεγόμενο έντεχνο τραγούδι, αλλά δοκίμασε την πένα του στην κλασική μουσική, στην όπερα και στο λαϊκό τραγούδι, με διάφορους βαθμούς επιτυχίας κάθε φορά. Εδώ, λοιπόν, διάκριση ανάμεσα σε «έντεχνο» και «λαϊκό» δεν υφίσταται. Άλλωστε, η Ζήνα δεν έχει ανακοινώσει ποια τραγούδια θα πει, και φαντάζομαι πως σέβεται τον εαυτό της και δεν θα τραγουδήσει, ας πούμε, το Canto General, αλλά κάποια από τα καθαρά λαϊκά τραγούδια του Θεοδωράκη. Μάλιστα, σε μία τηλεοπτική εκπομπή τραγούδησε το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», και το αποτέλεσμα δεν ήταν καθόλου κακό· βέβαια, αν συγκρίνουμε την ερμηνεία της με την ερμηνεία του Μπιθικώτση, κάτι λείπει, αλλά μια τέτοια σύγκριση δεν θα ήταν δίκαιη για οποιονδήποτε τραγουδιστή. Το γεγονός ότι έχουν υπάρξει στο παρελθόν ερμηνείες που θεωρούνται ιδανικές δεν θα πρέπει να αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για άλλους ερμηνευτές και να τους εμποδίζει να βάλουν στο ρεπερτόριό τους αυτά τα τραγούδια — τα οποία, άλλωστε, με αυτό τον τρόπο παραμένουν ζωντανά.

Η Πέγκυ Ζήνα, λοιπόν, έχει κάθε δικαίωμα να τραγουδήσει Θεοδωράκη, εφόσον της δίνει την ευχή του και ο ίδιος ο συνθέτης, και θα κριθεί, όπως όλοι μας, από το αποτέλεσμα. Όπως ακριβώς κρίθηκαν και οι προηγούμενες συνεργασίες γνωστών ονομάτων με τον Μίκη Θεοδωράκη. Στο κάτω-κάτω, μπορεί η φωνή της να μη διαθέτει τη συναρπαστική επιβλητικότητα της Φαραντούρη, ούτε τη δωρική οξύτητα του Μπιθικώτση ή την τρυφερή ευλυγισία της Λίντα, είναι όμως μια βαριά φωνή που καταφέρνει να ακούγεται όμορφη και απαλή, δίχως εξάρσεις αλλά με πάντα σωστό τόνο. Πού είναι το πρόβλημα, λοιπόν;

Το πρόβλημα βρίσκεται στην αντίπερα όχθη, δηλαδή στην πλευρά του Θεοδωράκη, ο οποίος δίνει την εντύπωση πως όλες αυτές τις επιλογές τις κάνει μόνο και μόνο για να υπάρξει ντόρος, δηλαδή για να ανανεωθεί το ενδιαφέρον του κοινού για το έργο του — λες και το έργο του έχει ανάγκη από τέτοια δημοσιοσχετίστικα κόλπα. Μερικές επιλογές τού βγήκαν, όπως π.χ. η συνεργασία με τον Πάριο, άλλες όμως παραμένουν ακατανόητες, όπως η συνεργασία με τον Ρέμο και, πρόσφατα, με τον Ρουβά. Στην περίπτωση του Ρουβά, μάλιστα, ο συνθέτης αγνόησε την ίδια του την παρτιτούρα, η οποία ζητά «λαϊκό τραγουδιστή», πράγμα που φαίνεται ξεκάθαρα και από τον τρόπο με τον οποίο είναι γραμμένη η μελωδία στα συγκεκριμένα μέρη τού Άξιον εστί. Και, άσχετα με το αν μισείτε ή λατρεύετε τον Ρουβά, λαϊκός τραγουδιστής δεν είναι.

Ίσως ακούγεται σκληρό να κατηγορεί κανείς τον Θεοδωράκη για υπέρμετρη επιθυμία αυτοπροβολής, ας μην ξεχνάμε όμως ότι μιλάμε για έναν άνθρωπο που πριν από μερικά χρόνια παραπονιόταν δημοσίως ότι δεν παίζονται πια τα έργα του, ενώ αυτά στην πραγματικότητα δεν σταμάτησαν ποτέ να παίζονται. Και εννοώ τα έργα του που αγαπήθηκαν από το ευρύ κοινό, γιατί κάποια άλλα (όπως, π.χ., το Canto Olympico ή οι όπερές του, ή και οι συμφωνίες του ακόμη) έκαναν τον κύκλο τους και μετά έπεσαν στην αφάνεια, όπως συμβαίνει πολύ συχνά με παρόμοια έργα απανταχού της γης.

Στην προκειμένη περίπτωση, λοιπόν, η συνεργασία με τη Ζήνα θεωρώ ότι δεν προέκυψε για μουσικούς λόγους. Υπάρχουν ήδη πολλοί και άριστοι ερμηνευτές, κατάλληλοι για τα έντεχνα και για τα λαϊκά τραγούδια του Θεοδωράκη, επομένως δεν υπήρχε άλλος λόγος να στραφεί προς την Πέγκυ Ζήνα (γιατί από εκείνον έγινε η πρόταση), πέρα από τη δημοφιλία της. Αυτό πιστεύω πως θα αποτελέσει τροχοπέδη στην επιθυμία του να ακούγεται περισσότερο το έργο του, το οποίο θα μπορούσε ίσως να αναδειχθεί καλύτερα με πιο διακριτικούς τρόπους. Φυσικά έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να αποφασίζει ο ίδιος πού θα δώσει τα τραγούδια του, και δεν θα του πω εγώ τι να κάνει και με ποιον να συνεργαστεί.

Θα του θυμίσω, ωστόσο, τη λαϊκή ρήση ότι τα στερνά τιμούν τα πρώτα.