Το χιούμορ της πρώτης γραμμής

Τον περασμένο Νοέμβριο κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του Adam Kay, τα ειλικρινή και γλυκόπικρα απομνημονεύματα ενός νέου επιστήμονα. Βασισμένο στην εξαετή θητεία του ως μαιευτήρα-γυναικολόγου, το «Αυτό Θα Πονέσει» έγινε best seller αμέσως, εξασφαλίζοντας στον συγγραφέα καριέρα σεναριογράφου και κωμικού μαζί, με συμβόλαιο μεταφοράς του βιβλίου σε τηλεοπτική σειρά. Το BBC Two με την εταιρεία παραγωγής που μας χάρισε δουλειές όπως το «Giri/Haji» και το συγκλονιστικό «Chernobyl» βρήκε στο πρόσωπο του ταλαντούχου Ben Whishaw την ενσάρκωση του αυτοβιογραφούμενου γιατρού. Περιμένουμε με ανυπομονησία την ανακοίνωση της ημερομηνίας προβολής!

Ίσως για να γλυκάνει την αναμονή, ο Kay εξέδωσε όσες ημερολογιακές καταχωρήσεις δεν ήταν σίγουρος ότι ήθελε να διαβαστούν στο εκδοτικό ντεμπούτο του. Η περίοδος των Χριστουγέννων ξυπνά διαφορετικά συναισθήματα από εκείνα που βιώνει το ιατρικό προσωπικό στα νοσοκομεία και η «Χριστουγεννιάτικη Εφημερία» αναδεικνύει ένα μικρό σύμπαν με ελάχιστα κίνητρα για εορταστική διάθεση. Σύντομες μα εύγλωττες συναισθηματικά, οι καταχωρήσεις του συγγραφέα διανύουν τα Χριστούγεννα και τις Πρωτοχρονιές που πέρασε στους θαλάμους εξέτασης και τοκετού.

Από το 2004 —σαν ανειδίκευτος ιατρός στο ουρολογικό— μέχρι το 2009, συνάντησε περιστατικά ικανά να γεννήσουν περισσότερες απορίες σχετικά με τον τρόπο που προκλήθηκαν…

“Δεν έχεις καμιά ιδέα τι το προκάλεσε όλο αυτό;” Ο εικοσάχρονος απέναντί μου μένει σιωπηλός κι ανασηκώνει μόνο τους ώμους του και διώχνει ένα τσουλούφι από τα μάτια του καθώς εγώ εξετάζω το πέος του με το ημιδιαφανές δέρμα: πρόκειται για μια αναπαραγωγή, σε κλίμακα, της σακούλας με τα συκωτάκια που έβρισκες κάποτε μέσα στα κοτόπουλα που αγόραζες από σουπερμάρκετ.

…ή να φέρουν στην επιφάνεια συναισθήματα ασύμβατα με την ιλαρότητα των ημερών:

“Αυτό ήταν;” ρώτησε, τα μάτια της να ψάχνουν τα δικά μου καθώς την κοίταζα με βλέμμα κενό. “Πεθαίνω;” Ήξερε. Της είχα δώσει σιωπηλή επιβεβαίωση την πρώτη φορά που δεν απάντησα. Και όντως πέθαινε — σε μια μέρα, το πολύ. […] Για το υπόλοιπο της νυχτερινής βάρδιας βασανίζομαι για το τι θα έπρεπε να πω. Το μόνο που ήθελε ήταν κάποιος να της μιλήσει καθαρά και να επιβεβαιώσει αυτό που κατά βάθος γνώριζε. Στα ενενήντα ένα της χρόνια το έχει κερδίσει αυτό το δικαίωμα.

Οι βάρδιες των εορτών επιβάρυναν τον συγγραφέα λόγω οικογενειακού status και θρησκευτικών πεποιθήσεων, αφού είναι ανύπαντρος με εβραϊκή καταγωγή — αρκετοί υποθέτουν ότι τα Χριστούγεννα και το πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν για εκείνον δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με τους εορτασμούς των άλλων. Χωρίς να διαφωνεί φωναχτά (οι σχέσεις με τους γονείς του δεν είναι ιδανικές για οικογενειακές μαζώξεις), δεν του παίρνει πολύ καιρό να αντιληφθεί πως κάτι αλλόκοτο κυριεύει τους συμπολίτες του εκείνες τις ημέρες:

“Δεν έκανες τις σωστές ερωτήσεις”, λέει, κάθε συλλαβή του ένα νέο χτύπημα στο ηλίθιο κεφάλι μου. “Βλέπεις, στο 99 τοις εκατό των περιπτώσεων, θα βρεις τη σωστή απάντηση παίρνοντας λεπτομερές ιστορικό, πριν καν απλώσεις χέρι στην ασθενή.” […] Μόλις τέλειωσε, τον ρωτάω ποια ήταν η σωστή ερώτηση. “Μήπως χρησιμοποιήσατε πρόσφατα ζαχαρωτό ως ντίλντο;”

Ανάμεσα στα τραγικωμικά περιστατικά, διακρίνουμε και σε αυτό το βιβλίο του Kay τον σιωπηλό αγώνα των εκατοντάδων νοσηλευτών και γιατρών στην πρώτη γραμμή του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Ακόμη περισσότερο: η περασμένη ημερομηνία των καταγραφών δεν προσδίδει νοσταλγική και μυθιστορηματική ιδιότητα στο κείμενο. Οι αναφορές στους μειωμένους πόρους, στον ασύμβατο εξοπλισμό, στα εξουθενωτικά ωράρια εργασίας αποκτούν μεγαλύτερο ειδικό βάρος όταν τις διαβάζουμε φορώντας τη μάσκα μας εν μέσω πανδημίας. Μία ήδη επιβαρυμένη δομή από λογής αναπροσαρμογές προϋπολογισμών, και πολιτικών με ελάχιστη συναίσθηση του κοινωνικού ρόλου του NHS, καλείται να δηλώνει παρουσία όλη μέρα και κάθε νύχτα, σε αργίες και γιορτές, σε επιδημίες και πανδημίες…

Ο επίλογος είναι παραπάνω από εύγλωττος:

Πρότασή μου είναι να βρούμε κάποιον τρόπο να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι περίπου μισό εκατομμύριο από το προσωπικό του NHS περνάει τα Χριστούγεννα στη δουλειά —από τραυματιοφορείς μέχρι φυσικοθεραπευτές μέχρι φαρμακοποιούς— και η πλειοψηφία εκείνων που δεν το κάνουν σε λίγο θα θυσιάσει τη δεύτερη μέρα ή την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Να εργάζονται στην πρώτη γραμμή, αόρατοι για τους περισσότερους από εμάς, όσο υπολογίζουμε αν το σώμα μας αντέχει να καταναλώσει κι άλλο μπρι (ναι, φάτε το με λίγο σταφύλι και γίνεται κατά βάση υγιεινό φαγητό). Ίσως εκεί που καθόμαστε με τα εορταστικά μας καπελάκια, έτοιμοι να ριψοκινδυνέψουμε τη ζωή μας για έναν δίσκο μισο-αποψυγμένες γαρίδες, μπορούμε να σκύψουμε το κεφάλι για να προσευχηθούμε.

Έχοντας κατά νου πως οι επαγγελματίες της Υγείας επαγρυπνούν για τη δική μας ακεραιότητα, δε χρειάζεται μόνο να είμαστε ευγνώμονες· καλύτερο θα ήταν να ζούμε με αυξημένο το αίσθημα της ατομικής ευθύνης που θα μας κρατήσει μακριά από τα εξωτερικά ιατρεία και τα εσπευσμένα χειρουργεία λόγω απερίσκεπτων και αψυχολόγητων ενεργειών, αφήνοντας γιατρούς και νοσηλευτές να φροντίσουν ασθενείς με πραγματική ανάγκη περίθαλψης.

Για παράδειγμα, η ασθενής ΧΛ με εισαγωγή λόγω μετασυνουσιακής αιμορραγίας και ο φίλος της θα μπορούσαν να κάνουν μια παύση για σκέψη πριν χρησιμοποιήσουν το περιτύλιγμα σοκολάτας Mars ελλείψει προφυλακτικού. Ειδικά αν γνώριζαν πως ο γυναικολόγος που τους συνέστησε να μην το επιχειρήσουν ξανά (!) πραγματοποίησε την οδυνηρή και ψυχοφθόρα επέμβαση της εμβρυοτομής — τη χειρουργική διακοπή κύησης στη δέκατη πέμπτη εβδομάδα σε έγκυο με σοβαρή καρδιακή πάθηση.

Στις σελίδες της «Χριστουγεννιάτικης Εφημερίας» απλώνεται ο επιδημιολογικός χάρτης εξάπλωσης της ανθρώπινης παθογένειας. Ο Adam Kay μελετά την παθολογική κατάσταση της ανθρωπότητας και αποτυπώνει τις παρατηρήσεις του σε ένα ανεκτίμητο ημερολόγιο-χρονογράφημα.