Το ρεπορτάζ της επόμενης μέρας

Δυο μέρες γράφαμε για τις Βρυξέλλες στην εφημερίδα. Φτιάξαμε γράφημα, πού έγινε η πρώτη έκρηξη, πού η δεύτερη, δίπλα στο τσεκ-ιν και κοντά στο Starbucks, πού σταμάτησε το μετρό και προχωρούσαν οι άνθρωποι μέσα στη σκοτεινή σήραγγα, οι φωτογραφίες έπρεπε να είναι προσεκτικά διαλεγμένες, όχι πολλά αίματα και σάρκες, σκόνη και καταστροφή ναι, αλλά με μέτρο. Και ο αριθμός νεκρών και τραυματιών σωστός, συχνά γίνονται λάθη στις προσθέσεις. Τόσοι νεκροί στο αεροδρόμιο, τόσοι νεκροί στο μετρό και μετά το άθροισμα των τραυματιών, το σωστό είναι να αναφέρονται και οι σοβαρά τραυματίες γιατί συχνά μετακομίζουν από το ένα σύνολο στο προηγούμενο. Πάντα πρέπει να υπάρχουν και μαρτυρίες, αλλά όχι πολύ μελό, νά ας πούμε αυτό που τα παιδιά μιας οικογένειας στο αεροδρόμιο νόμιζαν ότι είναι βεγγαλικά η πρώτη έκρηξη.

Πάγωσα μ’ αυτή την περιγραφή, γιατί σκέφτηκα τη σκηνή: είσαι γονιός, έχεις ένα μικρό παιδί και είναι μέσα στη σάχλα, παίζει χαρούμενο γιατί λατρεύει τα αεροδρόμια και τα ταξίδια, και ξαφνικά ακούγεται το μπαμ, το πρώτο δεν είναι εκκωφαντικό, αλλά πάλι εσύ, ως μεγάλος, βλέπεις το κακό με δρασκελιές να πλησιάζει και ξέρεις να το ξεχωρίζεις, αλλά το πιτσιρίκι που νομίζει ότι είναι στρακαστρούκα οφείλεις να μην το τρομοκρατήσεις κι έτσι προσπαθείς να κρύψεις τον φόβο από το βλέμμα, χαμογελάς και διακριτικά το σκεπάζεις με την αγκαλιά σου, πέφτεις επάνω του, για να το προστατεύσεις όχι μόνο από τα ταβάνια που πέφτουν αλλά και από τις εικόνες φρίκης που εκτυλίσσονται γύρω-γύρω. Όχι τέτοιο τραύμα, σε τόσο μικρή ηλικία, δεν πρέπει, πώς να συνέλθει ποτέ μετά από αυτό;

Πρέπει όλα να γραφτούν ψύχραιμα και αποστασιοποιημένα, ούτε υπερβολές, ούτε υστερίες, μην τύχει και πέσεις στην παγίδα της ισλαμοφοβίας, αλλά ούτε και του συμψηφισμού. «Μην αρχίσετε τις γνωστές μπαναλαρίες», έγραψε ένας φίλος μου στο Facebook, και εννοούσε να μη γραφτούν τα κλισέ («Δέχεται επίθεση ο δυτικός τρόπος ζωής και τα ευρωπαϊκά ιδεώδη»), αλλά πώς μπορείς να γράψεις πια πρωτότυπα για γεγονότα που συμβαίνουν συνέχεια και σχεδόν δεν εκπλήσσουν;

Την 11η Σεπτεμβρίου, το βράδυ δεν μπορούσα να μιλήσω. Θυμάμαι, είχα βγει να ξελαμπικάρω από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά και είχαν κολλήσει οι λέξεις, σαν να είχα χάσει μια πατρίδα, τη Νέα Υόρκη, την πόλη των ονείρων μου. Και μετά από λίγους μήνες, όταν πήγα, μύριζε ακόμη καμένο το Ground Zero και θυμόμουν που συγγενείς έφερναν χτένες και γόπες τσιγάρων από τα σπίτια τους για να μπορέσουν οι ειδικοί να επαληθεύσουν το DNA των δικών τους και να αναγνωρίσουν μια χούφτα στάχτη, αυτό ήταν ό,τι απέμεινε από ένα αγαπημένο σώμα.

Και ύστερα ήρθε το Λονδίνο, κι όποτε έμπαινα πια στο μετρό, ένιωθα μια ανασφάλεια, με εγκατέλειπε και η πολιτική ορθότητα, έβλεπα σκούρο δέρμα, μούσι και σακίδιο στην πλάτη και αγωνιούσα πότε θα έρθει η επόμενη στάση να κατεβώ γρήγορα.

Κι όταν έγινε το Παρίσι, τον Νοέμβριο, ήμουν σε ένα μπαρ και ξαφνικά ένας-ένας οι άνθρωποι γύρω μου άρχισαν να κοιτάνε τα κινητά τους κι εκεί που χόρευα κατάλαβα ότι κάτι έγινε, κάτι κακό, γύρισα σπίτι άρον-άρον κι έβλεπα τηλεόραση και μου φαινόντουσαν όλα εξωπραγματικά, δεν γίνεται να γράψω γι’ αυτά, αυτά μόνο σαν εικόνα μπορούσα να τα αντιμετωπίσω, όχι να τα δω σε λέξεις. Έπρεπε όμως να γράψω και γι’ αυτά, και κάποιοι αναγνώστες μού είπαν ότι ήταν κιτς — δίκιο είχαν, πώς να τα εκφράσεις όλα αυτά χωρίς να ακούγονται παράταιρα και κακόγουστα, αλλά ούτε κι εντελώς ψυχρά;

Στη Στέγη πρόσφατα συντόνισα μια συζήτηση για τη λογοκρισία και την ελευθερία του λόγου και ξαφνικά συνειδητοποίησα πως προβάλλονταν στην γιγαντοοθόνη απεικονίσεις του Μωάμεθ και «βέβηλη» τέχνη, βλάσφημες φωτογραφίες και καρικατούρες ως παραδείγματα για όσα λέγαμε. Τρόμαξα όταν κατάλαβα τι συμβαίνει. Είμαστε εδώ, κοιτάμε σκίτσα του Charlie Hebdo, μέτρα ασφαλείας έξω από το κτίριο δεν υπάρχουν, κι αν κάποιος από αυτούς τους παρανοϊκούς μπουκάρει τώρα μέσα με μπαλακλάβα και Καλάσνικοφ; σκέφτηκα. Μου ήρθαν στο μυαλό οι εικόνες από την εν ψυχρώ εκτέλεση των Γάλλων γελοιογράφων και από το μακελειό στο Μπατακλάν. Δυνατή ντεθ-μέταλ που μπλέκεται με τις ριπές, ματωμένα κορμιά στο πάτωμα, άνθρωποι που έρπουν για να σωθούν. Τα είχαμε περιγράψει και τότε γλαφυρά στην εφημερίδα. Πάντα το κάνουμε.

Πάλι δεν κοιμήθηκα καλά χθες το βράδυ.