Jessie Burton, «Το κουκλόσπιτο»

Το «Κουκλόσπιτο» θα μπορούσε να ήταν απλώς ένα εξαιρετικό βιβλίο μυστηρίου, αν δεν ήταν επιπλέον ένα πολύ καλό σύγχρονο μυθιστόρημα, ένα page-turner που περιγράφει με έξοχο τρόπο τη ζωή στο Άμστερνταμ στα τέλη του 17ου αιώνα. Τότε που η Εταιρεία —δηλαδή η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών—, ως ένας συνεταιρισμός των περισσοτέρων εμπόρων του Άμστερνταμ, είχε υπό τη διεύθυνσή της ένα στόλο εκατοντάδων πλοίων που εκτελούσαν εμπορικές συναλλαγές στην Αφρική, την Ευρώπη, την Ασία και την Ινδονησία, καθιστώντας, μαζί με την άνθηση της γεωργίας, την ολλανδική πρωτεύουσα τεράστια οικονομική δύναμη, τους Ολλανδούς εμπόρους πλούσιους και ισχυρούς και τους φτωχούς του Άμστερνταμ τους «καλύτερα σιτιζόμενους φτωχούς του πλανήτη».

Σε αυτό το Άμστερνταμ λοιπόν καταφθάνει ένα βράδυ φθινοπώρου η δεκαοχτάχρονη Πετρονέλλα Όορτμαν, για να ξεκινήσει τη ζωή της ως σύζυγος του πλούσιου εμπόρου Γιοχάννες Μπραντ. Μόνο που στο αρχοντικό της καλύτερης περιοχής του Άμστερνταμ, αντί για τον σύζυγό της, την υποδέχεται η ψυχρή και πικρόχολη αδελφή του. Όταν κάποτε ο Γιοχάννες Μπραντ εμφανίζεται, δεν κοιμάται ποτέ στη συζυγική κάμαρα, δεν πλαγιάζουν ποτέ μαζί. Κάνει όμως στη νεαρή σύζυγό του ένα προκλητικό, αναπάντεχο γαμήλιο δώρο: ένα κουκλόσπιτο, πιστή απομίμηση του σπιτικού τους.

Η Πετρονέλλα, ξεπερνώντας την πικρία από την αδόκητη και παράδοξη απόρριψη του συζύγου της, αναθέτει με επιστολή σε έναν μινιατουροποιό (τίτλος πρωτότυπου: «The Miniaturist») δεκάδες μικροσκοπικά αντικείμενα για να επιπλώσει το κουκλόσπιτό της. Και κάπου εδώ ξεκινούν τα πραγματικά μεγάλα παράδοξα του μυθιστορήματος: Πώς γνωρίζει ο τεχνίτης τόσο πολλές λεπτομέρειες για το σπίτι και τους ανθρώπους που το κατοικούν; Γιατί στέλνει μινιατούρες που η Πετρονέλλα δεν έχει παραγγείλει; Είναι δυνατόν ο μινιατουροποιός με τις δημιουργίες του να της αποκαλύπτει τα μυστικά του σπιτιού και τους ρόλους των ενοίκων του; Πόσα ξέρει και πώς μπορεί να τα έχει μάθει;

Το «Κουκλόσπιτο» είναι μια καθηλωτική, σαγηνευτική ιστορία μυστηρίου —από την οποία παρελαύνουν και πολλοί ακόμη ενδιαφέροντες χαρακτήρες— που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από κλασικά βιβλία του είδους του. Η Jessie Burton όμως ρίχνει επίσης και μια διεισδυτική ματιά στο Άμστερνταμ του 17ου αιώνα, όπου οι προκαταλήψεις είναι ακόμη ισχυρά παρούσες και υπαγορεύουν τον τρόπο ζωής των κατοίκων του, και η θρησκεία θέτει τους αυστηρούς κανόνες της στις ανθρώπινες σχέσεις επιβάλλοντας σκληρές ποινές για όσους λοξοδρομούν. Η Πετρονέλλα, σαν κορίτσι, ανατρέφεται για να γίνει μια καθωσπρέπει κυρία, μολονότι η ίδια θέλει να παίξει έξω με τα αδέλφια της. «Κοίτα», της λέει η μητέρα της, δείχνοντας το είδωλό της σε έναν καθρέφτη. «Τι παραπάνω να ζητήσει ένας άντρας από μια γυναίκα;»

Το ιστορικό πλαίσιο της ιστορίας —το βιβλίο θα αγαπηθεί και από όσους προτιμούν τα ιστορικά μυθιστορήματα—, σε συνδυασμό με την ανάδειξη της κοινωνικής καταπίεσης για πολλές ομάδες ανθρώπων, και πρώτα απ’ όλα για τις γυναίκες, οδήγησαν πολλούς στη σύγκριση της Burton με τη Sarah Waters, και άλλες σύγχρονες φεμινίστριες συγγραφείς, χαρακτηρίζοντάς τη διάδοχό της. Η συγγραφέας γράφει για τη γυναικεία αλληλεγγύη, για τον ρατσισμό και τις διακρίσεις, και για τον απαγορευμένο έρωτα, στην προοδευτικότερη, την εποχή εκείνη, πόλη του κόσμου, τη μόνη ευρωπαϊκή πόλη όπου μια γυναίκα μπορούσε να περπατήσει στον δρόμο ασυνόδευτη.

Η Jessie Burton, στα τριάντα δύο της μόλις χρόνια, έγραψε ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια best-seller των τελευταίων ετών, που έχει μεταφραστεί σε 35 γλώσσες και έχει λάβει διθυραμβικές κριτικές. Δεν θα εκπλαγούμε αν μάθουμε πως ήδη ετοιμάζεται η κινηματογραφική του μεταφορά.

Το υπέροχο «Κουκλόσπιτο» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε πολύ καλή μετάφραση από τη Μυρτώ Καλοφωλιά.